Alma Mater

Początki najstarszej polskiej uczelni nie były łatwe. Gdy w 1364 roku Kazimierz Wielki miał już zgodę papieża na utworzenie w Krakowie Studium generale (o nazwach UJ czytaj obok wypowiedź prof. K.J. Stopki), wszystko wydawało się być łatwe. 12 maja 1364 r. król podpisał dokument fundacyjny (prawdopodobnie uległ zniszczeniu podczas wojny; z dokumentu pozostały jedynie pieczęcie królewskie). Jednak uczelnia rozpoczęła działalność dopiero w 1367 r. I wkrótce potem – po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 r. – zakończyła. W tym czasie ukończyło ją tylko 6 absolwentów. Zajęcia prowadzone były na trzech wydziałach: medycyny, prawa i sztuk wyzwolonych. Nie było teologii. Papież zgodził się na jej utworzenie dopiero w 1397 r. Świetne lata uniwersytetu rozpoczęły się wraz z jego odnowieniem przez Władysława Jagiełłę w 1400 r., dzięki zapisowi testamentowemu królowej Jadwigi. W XV wieku w gronie krakowskich studentów jest 44 proc. obcokrajowców – to stopień umiędzynarodowienia, jakiego zapewne nigdy nie osiągnie żadna polska uczelnia. Fakt, że językiem wykładowym była znana w całej Europie łacina miał zapewne znaczenie, ale pierwszorzędne musiała mieć renoma uczelni. Wśród wykładowców i studentów jest wielu wybitnych Polaków, m.in. Mikołaj Kopernik.

Język polski staje się na dobre językiem wykładowym dopiero od reformy kołłątajowskiej w XVIII w. Okresowo w XIX stuleciu bywa nim także język niemiecki, co wiąże się z położeniem Krakowa w zaborze austriackim. Kolejny okres świetności uniwersytetu przypada właśnie na XIX stulecie. Rośnie liczba studentów, która na początku XX w. osiąga 3 tys., a tuż przed II wojną światową – 4 tys. Znakomitą passę przerywa wojna. Niemcy aresztują znaczną część profesorów. Wielu mordują. Do mordu na krakowskiej profesurze dołączają sowieci. W podziemnym uniwersytecie kształci się ok. 900 studentów.

W 1945 r. na uniwersytet zapisuje 5 tys. młodzieży. Wtedy do akcji wkraczają komuniści. Bez PZPR nic nie może się na UJ wydarzyć. Wkrótce – w 1950 r. – z uniwersytetu wyłączony zostaje wydział teologiczny, medycyna, rolnictwo. Medycyna wraca na UJ w 1993 r. W ostatnich latach UJ prowadzi wspólne kierunki z Uniwersytetem Rolniczym, np. weterynarię.

Obecnie strukturę UJ tworzy 15 wydziałów, w tym 3 medyczne (zgrupowane w Collegium Medicum). W wyniku ostatniej oceny wydziały UJ otrzymały następujące kategorie: Prawa i Administracji – A; Lekarski – A ; Farmaceutyczny – A; Nauk o Zdrowiu – B; Filozoficzny – A; Historyczny – A; Filologiczny – B; Polonistyki – A+; Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej – A+; Matematyki i Informatyki – A; Chemii – A+; Biologii i Nauk o Ziemi – A; Zarządzania i Komunikacji Społecznej – A; Studiów Międzynarodowych i Politycznych – B; Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii – A+. Jednostki UJ mają 42 uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora i 33 prawa do habilitowania.

Na UJ kształci się 48 tys. osób: 42,5 tys. studentów, 3,2 tys. doktorantów i 2,4 tys. słuchaczy studiów podyplomowych. Uczelnia oferuje im 78 kierunków i 149 specjalności.

UJ zatrudnia 7212 pracowników (liczba etatów); 3844 to nauczyciele akademiccy, w tym 269 profesorów zwyczajnych, 418 profesorów nadzwyczajnych, 2 profesorów wizytujących, 1 docent, 1735 adiunktów, 742 asystentów, 575 wykładowców i starszych wykładowców, 79 lektorów i instruktorów oraz 23 dyplomowanych bibliotekarzy i pracowników dokumentacji i informacji naukowej.

Uniwersytet Jagielloński od swoich początków w średniowieczu, po dziś wyznacza w naszym kraju standardy naukowe i dydaktyczne, a także kultury akademickiej.

UJ i parytety

Od Nawojki do dominacji kobiet

Przez pierwsze kilka stuleci swojego istnienia Uniwersytet Jagielloński był jednopłciowy – wykładali na nim i kształcili się wyłącznie mężczyźni. Choć podobno w XV wieku w męskim przebraniu studiowała tam Nawojka, której imię nosi dziś jeden z uniwersyteckich akademików. Pierwsze kobiety pojawiły się na UJ – jako studentki – w ostatnich latach XIX wieku. Dziś zdominowały uniwersytet – stanowią większość wśród studentów i pracowników.

Na ogólną liczbę 42 374 studiujących jest 29 209 kobiet. Daje to 69 %. Także wśród 3092 doktorantów też przeważają kobiety – jest ich 1818, czyli 59 %. Wśród 7719 osób zatrudnionych na UJ jest 4460 kobiet, co daje 58 %. Wśród 4095 nauczycieli akademickich jest 2018 kobiet – 49 %. W gronie 3624 pozostałych pracowników uczelni są 2442 kobiety – 67 %.