Zainteresowania KRASP w sposób oczywisty nie ograniczają się do spraw toczących się w naszym kraju, ale w sposób aktywny włączamy się także w działania wykraczające poza jego granice. Bardzo aktywnie współpracujemy m.in. z naszymi partnerami z innych konferencji rektorów, członkami European University Association, zwłaszcza w akademickim Trójkącie Weimarskim (konstytuowanym przez Konferencje Rektorów Szkół Wyższych z Niemiec, Konferencję Rektorów Uniwersytetów z Francji i KRASP), ale także z pozostałymi konferencjami. Ostatnimi czasy nawiązujemy także ramowe kontakty na przykład pomiędzy Radą Rektorów Ukrainy i Turcji, nie wspominając już o podpisanej przez KRASP ramowej umowie ze swoim odpowiednikiem z Brazylii (CRUB) czy też wejściu przez KRASP w realizację brazylijskiego Programu „Nauka bez Granic”. Staramy się także aktywnie wnosić wkład w kształtowanie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego i Europejskiej Przestrzeni Badawczej.

Ten tekst chciałbym poświęcić przede wszystkim temu, co się obecnie dzieje w obszarze badań, czyli w ERA (European Research Area). A dzieje się niemało. Nic więc dziwnego, że Komisja Europejska zdecydowała się opracować i wdrożyć mechanizmy monitorowania zmian zachodzących w ERA, tak aby uczynić ten proces bardziej transparentnym, a jednocześnie dostarczyć informacji istotnych dla organów UE oraz środowiska naukowego.

Publikując we wrześniu ubiegłego roku „ERA progress report” Komisja dokonała oceny postępu w pięciu kluczowych obszarach zainteresowania (efektywność systemów prowadzenia badań naukowych w poszczególnych krajach, zakres współpracy międzynarodowej, otwartość rynku pracy dla naukowców, polityka równouprawnienia płci, udostępnianie i transfer wiedzy). W tym kontekście zwróciła uwagę m.in. na działania podejmowane przez Stowarzyszenie Uniwersytetów Europejskich ( European University Association – EUA).

Realizując postanowienia podpisanego w lipcu 2012 r. przez EUA i Komisję Europejską „Memorandum of Understanding on the European Research Area”, na podstawie danych dostarczonych przez krajowe konferencje rektorów, w tym KRASP oraz uczelnie członkowskie Stowarzyszenia, przygotowano opracowanie dotyczące m.in. kształcenia doktorantów, modelu kariery naukowej i mobilności naukowców, dokumentujące wkład uczelni akademickich w rozwój ERA. Szczególnie interesujące są wyniki potwierdzające obserwowaną w ostatniej dekadzie „spokojną rewolucję” (quiet revolution) w zakresie kształcenia doktorantów, której przejawami są m.in. strukturalizacja i koncentracja kształcenia – tworzenie instytucji i struktur, mających odpowiednią masę krytyczną. Prowadzone przez EUA analizy będą kontynuowane w 2014 r., przy czym ich zakres zostanie poszerzony o zagadnienia dotyczące otwartego dostępu do publikacji i wyników badań, współpracy uczelni ze sferą gospodarki oraz strategii inteligentnych specjalizacji w zakresie badań i innowacji.

Działaniom na poziomie europejskim, zmierzającym do wypracowania przez uczelnie „starego kontynentu” wspólnego podejścia do procesu kształtowania ERA, towarzyszą inicjatywy środowiska rektorów poszczególnych krajów i grup krajów. W działaniach tych aktywnie uczestniczy KRASP.

Przypomnijmy, że w kwietniu ubiegłego roku, współdziałając z naszymi tradycyjnymi, wspomnianymi wyżej, partnerami – konferencjami rektorów niemieckich (HRK) i francuskich (CPU), przygotowaliśmy deklarację Investment into Research and Higher Education is an Investment into the Innovative Capacity of Europe . Ten wspólny dokument był w istocie apelem do władz Unii Europejskiej, wzywającym do nadania najwyższego priorytetu inwestycjom w modernizację i rozwój systemu szkolnictwa wyższego i nauki, a zwłaszcza do niezmniejszania w unijnej perspektywie finansowej 2014-2020 pierwotnie wynegocjowanego poziomu nakładów na badania naukowe. Zaproponowaliśmy także, by nakłady na badania i szkolnictwo wyższe nie były uwzględniane przy obliczaniu deficytu budżetowego krajów członkowskich, którego limit ustalono na poziomie 3% PKB. Tekst tej deklaracji otrzymali najwyższej rangi politycy europejscy, w tym przewodniczący Komisji Europejskiej oraz komisarze odpowiedzialni za badania, edukację, przedsiębiorczość, sprawy gospodarcze i budżet. Przekazaliśmy go też najważniejszym osobom sprawującym władzę w naszym kraju oraz naszym europosłom. Nasz wspólny dokument nie pozostał bez echa; świadczą o tym pisma otrzymane z Komisji Europejskiej – z sekretariatu przewodniczącego Joségo M. Barroso i od dyrektora generalnego ds. badań i innowacji Roberta-Jana Smitsa.

Tradycja spotkań rektorów krajów Trójkąta Weimarskiego i ich wspólnych przedsięwzięć znalazła swą kontynuację 16-17 stycznia br. w związku ze zorganizowanym przez HRK w Luksemburgu spotkaniem na temat The German Universities in the European Research Area (ERA). How should we prepare ourselves? Podczas dyskusji, której przewodniczył prezydent HRK prof. Horst Hippler, z udziałem przedstawicieli krajowych konferencji rektorów Francji i Polski, oraz prezydent EUA prof. Helena Nazaré, paneliści wypowiadali się o tym, w jaki sposób uczelnie europejskie będą realizować założenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej w 2014 r. i rozwijać długoterminową współpracę z biznesem i otoczeniem społeczno-gospodarczym. Podczas spotkania rektorów ponad 30 niemieckich uniwersytetów omówione zostały m.in. zagadnienia dotyczące: własności intelektualnej i prawa patentowego, zarządzania zasobami ludzkimi w procesie internacjonalizacji uniwersytetów, nowych modeli finansowania w perspektywie 2020, Europejskiego Banku Inwestycyjnego i jego instrumentów finansowych dla infrastruktury, badań i transferu technologii w szkołach wyższych, europejskiej dużej infrastruktury badawczej, mobilności pracowników naukowych i studentów.

Tematyka właściwego przygotowania uczelni do wyzwań związanych z funkcjonowaniem ERA jest niezwykle ważna także w naszym kraju. Część obrad najbliższego, kwietniowego, posiedzenia Prezydium KRASP poświęcimy właśnie tej kwestii.

Akademicka współpraca międzynarodowa dotyczy nie tylko badań naukowych. Jej istotnym komponentem jest proces internacjonalizacji kształcenia. Nie jesteśmy w tej dziedzinie potentatami – procentowy udział studentów zagranicznych w populacji osób kształconych na naszych uczelniach plasuje nas w ogonie krajów Unii Europejskiej (chlubnym wyjątkiem w tym zakresie są tylko uczelnie medyczne). Jednakże w ostatnich latach odnotowujemy dynamiczny wzrost liczby studiujących w Polsce cudzoziemców. Mamy w perspektywie nowe kierunki działania – poza wspomnianą już Brazylią i Ukrainą – także inne kraje Ameryki Łacińskiej. O zainteresowaniu tematyką internacjonalizacji kształcenia świadczy rekordowa liczba uczestników dorocznej konferencji „Studenci zagraniczni w Polsce”, zorganizowanej 17-18 stycznia br. na UAM. Temu ogromnemu zainteresowaniu i pewnym osiągnięciom towarzyszy, niestety, smutna refleksja, pojawiająca się zwłaszcza po wysłuchaniu wystąpień przedstawicieli Niemieckiej Agencji Wymiany Akademickiej (DAAD) i Campus France. Wystąpienia te upewniają w celowości podejmowanych od lat przez KRASP działań na rzecz utworzenia podobnej instytucji w naszym kraju. Niestety, ze względu na brak zainteresowania tą sprawą ze strony władz państwa, jesteśmy w znacznej mierze skazani na własne siły, co stawia nas w trudnej sytuacji konkurowania z krajami, w których internacjonalizacja uczelni jest traktowana jako istotny element polityki prorozwojowej. 