Nowe – często kontrowersyjne

18 lipca 2013 r. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego opublikowało projekt nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Zakłada on istotne zmiany w funkcjonowaniu szkolnictwa wyższego w Polsce, a jednocześnie usuwa część niedoskonałości legislacyjnych dotychczasowych przepisów.

Jedną z najważniejszych propozycji jest umożliwienie niektórym uczelniom uznawania kwalifikacji i kompetencji zdobytych nieformalnie – tzw. efektów uczenia się (wprowadzono to pojęcie obok dotychczas istniejących efektów kształcenia). Nabyte w drodze pozauczelnianego kształcenia lub doświadczenia zawodowego wiedza i umiejętności będą mogły być uznane formalnie. Na tej podstawie będzie można zaliczyć studentowi nawet do połowy punktów ECTS przewidzianych w programie studiów. Proponowaną ideę należy ocenić pozytywnie, jednakże obawiać się można o właściwe wdrożenie tych przepisów, szczególnie w pierwszym okresie ich obowiązywania. Podobnie jak w przypadku przejścia na system efektów kształcenia, wszyscy będziemy mieli do czynienia z nową rzeczywistością i prawdopodobnie uczelnie znów zostaną samotne „na polu walki”.

Kontrowersyjne zmiany dotyczą ingerencji w ustrój Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W ciągu wielu lat rola tego organu przedstawicielskiego ulegała stopniowej degradacji na skutek zmian obowiązującego prawa. Mając na uwadze kształt regulacji w przedstawionym projekcie MNiSW, można sądzić, że w przypadku wejścia w życie ustawy nowelizującej w zaproponowanym kształcie, rola Rady Głównej może zmniejszyć się jeszcze bardziej. Zgodnie bowiem z projektem nowelizacji, przewodnictwo w Radzie miałoby mieć charakter rotacyjny w obrębie członków Prezydium, do którego wchodziliby jedynie reprezentanci nauczycieli akademickich z wszystkich obszarów nauki. Proponowanym zmianom sprzeciwiły się zarówno KRASP, KRZaSP, PSRP, jak i sami przedstawiciele Rady Głównej.

Projekt nowelizacji zakłada doprecyzowanie przepisów dotyczących umów wiążących studentów i uczelnie. Szczątkowa do tej pory regulacja ma zostać zastąpiona znacznie bardziej uszczegółowioną, zakładającą przede wszystkim, że uczelnia nie będzie mogła od studenta pobrać żadnej opłaty bez uprzedniego podpisania umowy. Koncepcja ta zasługuje na aprobatę, jednakże wskazać należy, że w projekcie nie ustrzeżono się mankamentów. Przede wszystkim, umowa winna określać wykaz wszystkich opłat, jakie uczelnia będzie pobierać od studenta (w tym także opłat administracyjnych), a nie tylko opłat za kształcenie. Jedynie takie rozwiązanie w połączeniu z obowiązkiem publikowania wzorców umów na stronach internetowych uczelni, pozwoli studentom na ocenę, czy uczelnia nie będzie próbowała w jakiś sposób narzucić opłaty z katalogu zakazanych (na marginesie wypada dodać, że pomimo wejścia w życie art. 99a ustawy PSW, część uczelni w dalszym ciągu pobiera opłaty zakazane, tyle że pod inną nazwą). Nadto, projekt zakłada że niepodpisanie umowy w wyznaczonym terminie (do 30 dni od rozpoczęcia zajęć dydaktycznych) lub wypowiedzenie umowy w trakcie studiów, skutkować będzie wygaśnięciem decyzji o przyjęciu na studia. Wątpliwości w tym zakresie zgłosiło m.in. Rządowe Centrum Legislacji i Parlament Studentów RP. Tego typu rozwiązanie prawne jest wysoce niekorzystne dla studentów, albowiem dla przykładu uczelnia zamierzająca rozpocząć proces likwidacji mogłaby uprzednio wypowiedzieć umowy wszystkim studentom (w przypadku wypowiedzenia umowy przez uczelnię skutek będzie taki sam) i tym samym zwolnić się od obowiązku zapewnienia studentom kontynuacji studiów na pokrewnym kierunku w innej uczelni.

To tylko niektóre z ważnych zmian proponowanych przez ministerstwo w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym. Prace sejmowe i ostateczny kształt ustawy na pewno przyniosą jeszcze wiele emocji, szczególnie iż ustawa w nowym brzmieniu ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2014 roku.