Co po kryzysie?

W dniach 11-14 września pod hasłem „Co po kryzysie?” odbył się XV Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny. Oprócz badaczy uczestniczyły w nim instytucje społeczne, które zajmują się wykorzystywaniem dorobku socjologii do realizacji badań komercyjnych oraz projektowania i wdrażania programów społecznych. Organizatorem zjazdu był szczeciński oddział Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, działający przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu Szczecińskiego, oraz Zarząd Główny PTS.

Sesja plenarna dotyczyła przeobrażania się instytucji społecznych: zarządzania kryzysowego, kapitału instytucjonalnego oraz praktycznych i teoretycznych konsekwencji procesualnego ujęcia instytucji społecznych. Poruszono też problematykę kapitału społeczeństwa polskiego oraz kryzysu w kontekście kapitalistycznego ładu społecznego. Uczestnicy mogli zapoznać się z bogactwem odmian kapitału społecznego i jego wpływu na postawy aktorów społecznych na poszczególnych płaszczyznach życia społecznego. Rozważania dotyczące kryzysu skupiły się wokół ustaleń definicyjnych związanych z kryzysem, różnic między ekonomicznym i socjologicznym sposobie rozumienia i analizy kryzysów, a także wokół problematyki rynku pracy. Zastanawiano się nad przewidywaniem kryzysów i strategiami wychodzenia z nich.

W grupach roboczych zajmowano się socjologią m.in.: gospodarki, rodziny, kultury, prawa i moralności, życia publicznego, migracji, wsi, morską, religii, narodu. Podjęto tematykę społecznych konsekwencji korzystania z nowych technologii i mediów, refleksję nad społeczeństwem obywatelskim, regionalizmami, wykluczeniem i marginalizacją, a także prognozowaniem zjawisk społecznych. Wśród kwestii zakotwiczonych w debacie publicznej można wskazać rozważania dotyczące nieformalnych, zakulisowych podstaw życia społecznego (wystąpienie prof. Andrzeja Zybertowicza Polska w pułapce: próba modelu III RP ). Wystąpienia z zakresu socjologii narodu zaprezentowali m.in. prof. Ireneusz Krzemiński oraz prof. Andrzej Sadowski.

Z problematyką narodowościową na gruncie socjologii związane są także zagadnienia dotyczące mechanizmów pamięci społecznej. W tym obszarze uczestnicy zjazdu mogli zapoznać się z wystąpieniami dotyczącymi m.in. koncepcji teoretycznych opisujących zjawisko i zmiany pamięci społecznej, a także z modelami analizy porównawczej wyników badań pamięci społecznej w Europie. Z kolei o problemach związanych z badaniami terenowymi pamięci społecznej opowiadał prof. Antoni Sułek. Nie zabrakło także pogłębionej refleksji dotyczącej ruchliwości społecznej Polaków, ze szczególnym uwzględnieniem zagranicznych migracji zarobkowych, a także społecznych konsekwencji zmian demograficznych zachodzących w społeczeństwie polskim, m.in.: kurczenie się populacji, starzenie się społeczeństwa, nowe wyzwania w zakresie opieki społecznej, zmiany kulturowe przejawiające się np. w cyklach i stylach życia, zmiany w obszarze życia rodzinnego, zmiany w postawach konsumenckich i obywatelskich. Podkreślano, że społeczeństwo polskie stoi przed wyzwaniami, które będą sprawdzianem zarówno dla zarządzających przestrzenią społeczną praktyków, jak i wspierających ich przedstawicieli nauk społecznych.

Wygłoszone na sesji plenarnej „Wartości w czasie kryzysu” wystąpienia profesorów Piotra Glińskiego, Wojciecha Pawlika i Wojciecha Świątkiewicza dotyczyły wartości w kontekście aktywności obywatelskiej, przekształceń w sferze aksjonormatywnej zachodzących w społeczeństwie polskim oraz rodziny i postaw religijnych. Uczeni reprezentujący ośrodki akademickie działające na tzw. Ziemiach Odzyskanych zaprezentowali wystąpienia dotyczące zróżnicowania regionalnego Ziem Zachodnich i Północnych, tożsamości mieszkańców Warmii i Mazur, podmiotowości społeczności lokalnych na Pomorzu Zachodnim oraz polskich miast pogranicza zachodniego. W trakcie sympozjum dotyczącego nowych technologii informacyjnych oraz nowych mediów zwrócono uwagę na nowe sposoby uczestnictwa w kulturze, nowe formy edukacji i rozwoju społeczeństwa.

Spotkanie na temat nauczania socjologii przekształciło się w dyskusję dotyczącą nie tylko samej socjologii i jej pozycji akademickiej w kontekście edukacyjnym, ale również kondycji polskiego szkolnictwa wyższego. Zwrócono uwagę na osobliwości związane z nauczaniem socjologii w nowych realiach społecznych (prof. Marek S. Szczepański), z relacjami społecznymi zachodzącymi w trakcie nauczania socjologii (dr hab. Izabela Wagner) oraz z możliwymi scenariuszami dotyczącymi przyszłości socjologii akademickiej w Polsce (prof. Krystyna Szafraniec).

Ostatniego dnia prezes Europejskiego Towarzystwa Socjologicznego prof. Pekka Sulkunen wygłosił wykład Society on its own – is democracy still possible .