Między I a II stopniem

W wyniku realizacji procesu bolońskiego w 2005 r. w miejsce dotychczasowych kierunków realizowanych w formie jednolitej wprowadzono studia dwustopniowe. W związku ze stosowaniem przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z 27 lipca 2005 r. pojawił się problem sytuacji prawnej osób kończących studia I stopnia i oczekujących na rozpoczęcie II stopnia. Na kilka miesięcy traciły one status studenta, aby wkrótce ponownie go uzyskać. W okresie tym nie przysługiwały im żadne prawa oraz nie ciążyły na nich żadne obowiązki studenckie. Powodowało to sytuację, w której osoba kończąca studia w regulaminowym terminie była w innej sytuacji prawnej (niejednokrotnie gorszej, np. nie mogąc korzystać ze zniżek przysługującym studentom), niż osoba, która przeniosła termin złożenia egzaminu dyplomowego na późniejszy okres lub kształci się na studiach jednolitych. W wyniku nowelizacji UPSW w 2011 roku (art. 167 ust. 2a) „Osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do 31 października roku, w którym ukończyła te studia”. Ale co właściwie oznacza, że absolwent studiów I stopnia zachowuje prawa studenta do końca października? Na zagadnienie to należy spojrzeć z dwóch perspektyw - zewnętrznej i wewnętrznej.

Pierwsza związana jest z prawami studenta, które mogą być realizowane poza uczelnią. Jednym z nich jest uprawnienie do korzystania ze zniżek na przejazdy komunikacją publiczną. Aby zainteresowani mogli efektywnie korzystać ze swoich praw, ustawodawca przewidział, iż do 31 października roku, w którym ukończyli studia, mają oni prawo do korzystania z legitymacji studenckiej. Uprawnienie to wynika expressis verbis z rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 14 września 2011 r. w sprawie dokumentacji przebiegu studiów. Oznacza to, iż uczelnia nie może wcześniej niż przed tą datą żądać zwrotu legitymacji studenckiej. Jednak wiele szkół wyższych w dalszym ciągu wymaga od studentów zwrotu legitymacji tuż po ukończeniu studiów I stopnia. Dlaczego uczelnie tak się zachowują, skoro nie mają w tym żadnego interesu, a absolwenci nie mogą przez to udokumentować przysługujących im praw, np. do przejazdów komunikacją publiczną?

Drugą grupę praw studenta stanowią te, które mogą lub muszą być realizowane wewnątrz uczelni. To m.in. prawo pobierania świadczeń pomocy materialnej czy prawo zasiadania w organach kolegialnych uczelni. Absolwent studiów I stopnia ma prawo pobierania przyznanych mu w trakcie tych studiów stypendiów lub uczestnictwa w posiedzeniach rady wydziału. W tym kontekście warto podkreślić, iż zgodnie z wolą ustawodawcy, absolwenci studiów I stopnia korzystają jedynie z uprawnień studenckich, a nie podlegają obowiązkom związanym z posiadaniem statusu studenta. W praktyce oznacza to brak możliwości egzekwowania od nich tych obowiązków, co może powodować wiele problemów praktycznych z uwagi na fakt, iż formalnie nie podlegają oni większości aktów wewnętrznych uczelni. Ponadto, osoba taka nie może zostać pociągnięta do odpowiedzialności dyscyplinarnej, jeśli nie rozpoczęła ona jeszcze studiów II stopnia (lub innego kierunku studiów). Warto wspomnieć też o kwestii zasiadania w organach samorządu studenckiego. Odnosząc się do tego zagadnienia, art. 167 ust. 2a UPSW co do zasady gwarantuje zachowanie ciągłości mandatu w organie. Samorząd studencki autonomicznie kształtuje swój ustrój, zatem w swym regulaminie może odmiennie określić moment wygaśnięcia mandatu w organie, np. na skutek wyjazdu na wymianę międzyuczelnianą lub ukończenia studiów (z chwilą pozytywnego złożenia egzaminu dyplomowego).