20 lat białorutenistyki

Początki uniwersyteckiego kształcenia w zakresie filologii białoruskiej datuje się w Białymstoku na 1992 rok. Wtedy na Wydziale Humanistycznym białostockiej Filii Uniwersytetu Warszawskiego powołano, w ramach Zakładu Filologii Rosyjskiej, Pracownię Białorutenistyczną. Jej kierownikiem został prof. Michał Kondratiuk. Wcześniej filologia białoruska jako specjalność filologiczna była prowadzona w miejscowym Studium Nauczycielskim i kontynuowana w Wyższej Szkole Nauczycielskiej. W roku 1996 pracownię, w ramach Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej, przekształcono w Zakład Białorutenistyki. Trzy lata później otrzymał on status Katedry Filologii Białoruskiej.

W roku 2000 odbyła się pierwsza rekrutacja kandydatów na studia wyłącznie o specjalności filologia białoruska. Do dziś dyplom filologa białorutenisty otrzymało blisko 200 absolwentów UwB, w tym 155 magistrów. Obecnie na filologii białoruskiej kształci się 31 osób.

– Kształcenie w zakresie filologii białoruskiej na Uniwersytecie w Białymstoku ma mocne uzasadnienie kulturowe, społeczne i ekonomiczne. Jej potrzeba na tym terenie uwarunkowana jest, z jednej strony, bliskim sąsiedztwem z Białorusią, a z drugiej – obecnością na Podlasiu białoruskiej mniejszości narodowej, która potrzebuje nieustannego dopływu młodych wykształconych ludzi do swych szkół różnych szczebli, organizacji i stowarzyszeń – mówi dr hab. Halina Twaranowicz, prof. UwB, kierownik Katedry Filologii Białoruskiej UwB.

Studia białoruskie na UwB są znacznie tańsze w porównaniu z ofertą odległych ośrodków uniwersyteckich. Absolwenci o specjalizacji filolog-białorutenista pozostają na terenie Podlasia, nie uszczuplając jego zasobów demograficznych.

Obecnie Katedra Filologii Białoruskiej UwB zatrudnia 9 pracowników, w tym 1 doktora habilitowanego, prof. UwB, 5 doktorów i 3 magistrów. Ich badania dotyczą współczesnej literatury białoruskiej (wśród tematów jest m.in. autobiografizm, krótkie formy prozatorskie Janki Bryla oraz białoruska literatura dziecięca i młodzieżowa) oraz twórczości literackiej białoruskich pisarzy w Polsce, a także polsko-białoruskich związków literackich. Naukowcy zajmują się też literaturą białoruską XIX wieku, w tym ideami narodowymi i motywami białoruskimi w twórczości pisarzy polsko-białoruskich.

Białostoccy białoruteniści językoznawcy zajmują się dialektologią i onomastyką Białostocczyzny, w tym toponimią i mikrotoponimią pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego, gwarami wschodniosłowiańskimi na Białostocczyźnie, ze szczególnym uwzględnieniem białorusko-ukraińskich gwar przejściowych, ich cechami fonetycznymi, strukturą gramatyczną i leksyką. Podejmują też zagadnienia językoznawstwa historycznego ze szczególnym uwzględnieniem fonetyki, fleksji, słowotwórstwa i leksyki w starobiałoruskiej literaturze leksykograficznej. Badają rolę oraz miejsce skrótowców i abrewiatur we współczesnym języku białoruskim, nazewnictwo dotyczące świąt, zwyczajów i obrzędów dorocznych oraz ich zróżnicowanie na terenie kontaktów polsko-wschodniosłowiańskich.

Od 2009 r. ukazuje się rocznik naukowy „Białorutenistyka Białostocka” pod redakcją prof. H. Twaranowicz.