Dyskusje ontologiczne

W Instytucie Filozofii UŁ odbył się w terminie 11-12 lutego br. II International Ontological Workshop – filozoficzne sympozjum poświęcone ontologii uprawianej w paradygmacie systematycznym, niesprowadzającym się do omawiania literatury przedmiotu czy badania jego historii.

Pomysł zainicjowania w Polsce międzynarodowych konferencji o takim charakterze i tematyce należy do ks. prof. Mirosława Szatkowskiego, filozofa i logika pracującego na Uniwersytecie Monachijskim. Zorganizował on przed rokiem pierwsze spotkanie z tego cyklu w Warszawie. Organizacji kolejnej edycji warsztatów podjął się uprawiający ontologię i fenomenologię dr. hab. Marek Rosiak, organizator nauczania ontologii w Instytucie Filozofii UŁ.

Przedmiotem badań i dyskusji były dwie z kluczowych kategorii ontologii (metafizyki): substancja i przyczynowość. Odgrywały one zasadniczą rolę już w metafizyce Arystotelesa, nie straciły wagi w myśli epoki nowożytnej, funkcjonują także w ontologii współczesnej. Obie są np. przedmiotem wnikliwych i niezwykle drobiazgowych analiz Romana Ingardena w Sporze o istnienie świata – fundamentalnym dziele współczesnej ontologii, którego doniosłość doceniają także nieco lepiej zorientowani w tej problematyce przedstawiciele konkurencyjnego, tzw. analitycznego, nurtu filozofii, jak np. I. M. Bocheński.

Choć nie wszystkie prezentowane podczas warsztatów rozważania odnosiły się wprost do koncepcji Arystotelesa, Kanta czy Ingardena, to w czasie dyskusji często powracały pewne zasadnicze wątki tych klasycznych koncepcji, w szczególności zaś zagadnienie powszechnej stosowalności pojęcia przyczynowości (J. Mitscherling, F. Kobiela), podmiotowego źródła działań przyczynowych (U. Meixner, M. Piwowarczyk), związku wymienionych kategorii z inną parą fundamentalnych pojęć metafizyki – aktualne/potencjalne (L. Jansen, D. von Wachter) czy perspektyw matematycznego ujęcia kategorii substancji i przyczynowości (B. Skowron, L. Wroński). Wymienione wątki mogą być ujęte w perspektywie stanowiska transcendentalizmu, wyznaczającego bodaj czy nie najważniejszy przełom w myśli filozoficznej – do tej najogólniejszej kwestii nawiązywało wystąpienie organizatora łódzkiej edycji warsztatów, a także przedstawione przez D. Leszczyńskiego analizy Bergsonowskiej próby podważenia transcendentalistycznego stanowiska Kanta.