14 grudnia 2012 r. minął rok odkąd zostałem powołany przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego, prof. Barbarę Kudrycką, na funkcję Rzecznika Praw Absolwenta. Nadszedł więc czas na pierwsze podsumowania. Z tej okazji na styczniowym posiedzeniu Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego przedstawiłem swoje sprawozdanie z pierwszego okresu działalności. Podczas wystąpienia wskazałem na główne obszary, w których aktywność Rzecznika Praw Absolwenta okazała się najpotrzebniejsza, tj.: dereglamentację zawodów regulowanych, działalność akademickich biur karier, monitorowanie zawodowych losów absolwenta, zatrudnialność absolwentów oraz sprawy indywidualne.

Ułatwianie dostępu do zawodów regulowanych

Deregulacja dostępu do zawodów regulowanych została przez mnie potraktowana jako priorytet już w pierwszych miesiącach działalności, m.in. z uwagi na podjęte z końcem 2011 r. działania Rządu RP, mające na celu zdecydowane ograniczenie liczby zawodów regulowanych w Polsce. Jako rzecznik wydawałem opinie i stanowiska do projektów ustaw i rozporządzeń (sporządzane w większości przypadków na wniosek MNiSW), odbywałem spotkania konsultacyjne z przedstawicielami środowisk studentów i absolwentów – adeptów poszczególnych zawodów regulowanych. Współpracowałem też z Ministerstwem Sprawiedliwości i brałem udział w pracach Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw deregulacyjnych (NDR). Uczestniczyłem w konferencjach i wypowiadałem się na ten temat w mediach. W debacie nad ułatwieniami w dostępie do zawodów regulowanych bardzo istotna okazała się perspektywa absolwenta oraz adeptów poszczególnych zawodów, zwłaszcza tych wymagających wyższych kwalifikacji, reprezentowana przez rzecznika w procesie konsultacji oraz prac Komisji NDR.

Głównym efektem moich działań w tym obszarze jest rozszerzenie zapisów projektu ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów, m.in. o cztery nieuwzględnione wcześniej zakresy uprawnień zawodu geodety (zostało to uwzględnione w rządowym projekcie ustawy przyjętym przez Radę Ministrów i skierowanym do Sejmu RP), uwzględnienie postulatu zaliczania do okresu praktyki zawodowej, wymaganej przy uzyskiwaniu uprawnień do wykonywania zawodu geodety, pracy podejmowanej przez studentów po trzecim roku studiów czy też częściowe uwzględnienie postulatów w zakresie rzeczoznawcy majątkowego. Kolejnych efektów swoich działań w zakresie ułatwiania dostępu do zawodów regulowanych spodziewam się przede wszystkim w 2013 r., kiedy to w Sejmie będą trwały prace nad projektem ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów oraz kontynuowane będą rządowe prace nad projektami dwóch kolejnych ustaw dotyczących ułatwienia dostępu do wykonywania określonych zawodów regulowanych.

Biura karier i monitoring losów absolwenta

Kluczowym przedsięwzięciem w zakresie działalności biur karier oraz monitorowania zawodowych losów absolwenta było zainicjowanie i organizacja, wspólnie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Uniwersytetem Warszawskim, Kongresu Akademickich Biur Karier i jednostek uczelnianych odpowiedzialnych za monitoring zawodowych losów absolwenta. Spotkanie pn. Monitorowanie karier zawodowych absolwentów – dobre praktyki odbyło się 6 grudnia 2012 r. w Auli Starej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Podsumowanie wydarzenia było przedmiotem artykułu w poprzednim numerze „Forum Akademickiego” (Po kongresie biur karier, nr 1/2013). Warto zauważyć, że w ostatnim roku rola rzecznika praw absolwenta w kontekście poprawy funkcjonowania akademickich biur karier została oficjalnie uznana. Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2012-2014, przyjęty przez Radę Ministrów 21 sierpnia 2012 r., przewiduje „uprawnienie Rzecznika Praw Absolwenta do formułowania propozycji nowych zasad dotyczących funkcjonowania akademickich biur karier”.

Zatrudnialność

W kontekście zatrudnialności absolwentów moje działania dotyczyły przede wszystkim promocji rozwiązań w zakresie większego dopasowania systemu kształcenia w uczelniach do oczekiwań rynku pracy i podniesienia zatrudnialności absolwentów. Wśród podstawowych narzędzi w tym obszarze wymienić należy przede wszystkim: opiniowanie dokumentów strategicznych i projektów wzorcowych opisów efektów kształcenia, analizowanie dostępnych danych prezentujących sytuację absolwentów uczelni na rynku pracy, wystąpienia podczas konferencji i promowanie dobrych praktyk, m.in. w mediach. Najistotniejszym akcentem w tym kontekście był mój udział w dyskusji podczas XXVIII posiedzenia Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (11 października 2012r.) pt. Absolwent uczelni na rynku pracy oraz wystąpienie Zatrudnialność absolwentów a system kształcenia.

Sprawy indywidualne

Zadania rzecznika praw absolwenta mają przede wszystkim charakter systemowy. W praktyce jednak wpływały do mnie sprawy indywidualne, które musiały zostać rozpatrzone.