Kronika MNiSW

2 miliardy euro na grafen i mózg

Badania nad grafenem oraz nad ludzkim mózgiem, w których uczestniczą naukowcy z Polski, zostały uznane przez Komisję Europejską za projekty flagowe w ramach europejskiego programu Nowe Technologie i Technologie Przyszłości (FET).

28 stycznia KE ogłosiła laureatów ogłoszonego w ramach programu FET konkursu, przeznaczając na każdy z tych projektów po miliardzie euro. Zespół badaczy z Instytutu Technologii Materiałów Elektronicznych w Warszawie (ITME) uczestniczy w projekcie grafenowym. Natomiast naukowcy z Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej mają wkład w badania nad ludzkim mózgiem.

Projektem badań nad grafenem kieruje prof. Jari Kinaret ze szwedzkiego Uniwersytetu Chalmersa. W inicjatywę zaangażowanych będzie ponad 100 grup badawczych ze 136 głównymi badaczami, wśród których jest czterech laureatów Nagrody Nobla. W ramach projektu zostaną zbadane i wykorzystane wyjątkowe właściwości tego rewolucyjnego materiału węglopochodnego.

W skład konsorcjum realizującego ten flagowy projekt UE wchodzi zespół badaczy z Instytutu Technologii Materiałów Elektronicznych w Warszawie (ITME). Zajmującym się technologią wytwarzania grafenu na podłożach dielektrycznych i metalicznych zespołem kieruje dr inż. Włodzimierz Strupiński, który jest także współautorem programu badań w ramach zadania nr 1 „Materiał”, kluczowego dla realizacji całego projektu. W Polsce badania nad zastosowaniem grafenu są finansowane m.in. w ramach programu GRAF-TECH, realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. W październiku 2012 r. NCBR rozstrzygnęło konkurs GRAF-TECH. Istotnym beneficjentem programu, którego budżet wynosi 65 mln zł, był właśnie Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych z Warszawy.

– Program GRAF-TECH już wzmocnił pozycję polskich naukowców i przedsiębiorców na rynku międzynarodowym, a teraz dzięki udziałowi ITME w unijnym projekcie flagowym mamy szanse stać się liderami w kluczowych obszarach techniki – mówi prof. Barbara Kudrycka, minister nauki i szkolnictwa wyższego.

Human Brain Project (HBP) to drugi wyróżniony przez Komisję Europejską projekt flagowy. Uczestniczą w nim naukowcy z 87 instytucji, w tym zespół dr hab. Piotra Bogorodzkiego z Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej. Polscy naukowcy, uczestnicząc w powstaniu największego na świecie urządzenia do stworzenia najbardziej szczegółowego modelu mózgu, będą współtworzyć bazę danych zawierającą dane obrazowe, genetyczne, kliniczne oraz behawioralne. Powstanie takiej bazy, integrującej wiedzę z wielu dziedzin, ułatwi zrozumienie procesów biologicznych zachodzących w mózgu zdrowych i chorych osób. Jest to kluczowy element opracowywanego modelu mózgu.

Końcowym efektem projektu, koordynowanego m.in. przez prof. Henry’ego Markrama z Politechniki w Lozannie, będzie opracowanie indywidualnej terapii chorób neurologicznych i pokrewnych. Zdobyta wiedza znajdzie zastosowanie nie tylko w medycynie, ale i w informatyce.

Komisja Europejska będzie przez ponad 10 lat wspierać badania nad grafenem i ludzkim mózgiem jako inicjatywy przewodnie w dziedzinie FET za pośrednictwem swoich programów finansowania badań naukowych i innowacji. Stałe finansowanie przez cały czas trwania projektu będzie pochodzić z unijnych programów ramowych w zakresie badań naukowych i innowacji, głównie z programu Horyzont 2020 (2014–2020), który jest obecnie przedmiotem negocjacji w Parlamencie Europejskim i Radzie. Horyzont 2020 to nowy program UE w dziedzinie badań naukowych i innowacji, przedstawiony przez Komisję jako część wniosku budżetowego UE na lata 2014–2020. W celu wzmocnienia badań naukowych i innowacji, stanowiących czynnik wzrostu i tworzenia miejsc pracy, Komisja zaproponowała ambitny siedmioletni budżet w wysokości 80 mld euro. 

Projekty na mapie

W ramach działań zmierzających do podnoszenia jakości badań naukowych oraz zwiększania atrakcyjności ich prowadzenia w Polsce, m.in. poprzez wspieranie rozwoju infrastruktury badawczej (IB), MNiSW ogłasza aktualizację Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej (PMDIB).

MNiSW zwraca się do zainteresowanych środowisk naukowych z prośbą o składanie propozycji: nowych projektów inwestycyjnych w zakresie strategicznej infrastruktury badawczej lub aktualizacji projektów inwestycyjnych obecnie znajdujących się na PMDIB, jeżeli ich założenia wymagają istotnych zmian (zmiany składu lub statusu konsorcjum realizującego projekt, zmiany zakresu i budżetu projektu oraz zmiany planu badań naukowych prowadzonych w planowanej infrastrukturze).

Propozycje zostaną ocenione przez zespoły ekspertów krajowych i zagranicznych. Po zakończeniu procesu oceny zostanie ustalona wspólna lista wszystkich propozycji projektów inwestycyjnych strategicznej infrastruktury badawczej, rekomendowanych do wpisu na PMDIB. Ostateczną listę zakwalifikowanych do PMDIB projektów inwestycyjnych zatwierdzi minister nauki i szkolnictwa wyższego. W przypadku braku zmian w projekcie inwestycyjnym już umieszczonym na PMDIB lub wprowadzania zmian nieistotnych, zostanie on wpisany na zaktualizowaną mapę w dotychczasowej lub uaktualnionej postaci. Dla obu tych kategorii nie jest przewidziane przeprowadzenie procesu oceny.

Umieszczenie propozycji projektu inwestycyjnego na PMDIB nie będzie stanowiło promesy finansowania jego realizacji. Finansowanie budowy, a także przyszłego funkcjonowania projektów umieszczonych na PMDIB, odbywać się będzie zgodnie z procedurami przewidzianymi dla danych strumieni finansowych (budżet w części 28 Nauka lub fundusze strukturalne UE). Jednak fakt umieszczenia na mapie będzie miał duże znaczenie dla szans uzyskania finansowania w ramach budżetu krajowego (część 28 Nauka) oraz będzie warunkiem obligatoryjnym dla uzyskania finansowania ze strumieni środków polityki spójności UE.

Uaktualniona PMDIB będzie obejmować następujące kategorie projektów IB: projekty o charakterze czysto krajowym, projekty międzynarodowe, zlokalizowane w części lub w całości w Polsce oraz projekty międzynarodowe zlokalizowane za granicą, do których Polska wnosi wkład.

Intencją minister nauki jest wprowadzenie równolegle z tworzeniem PMDIB rozwiązań prowadzących do stabilnego finansowania projektów strategicznej IB, począwszy od przygotowania inwestycji, przez przeprowadzenie jej realizacji oraz późniejszą eksploatację (środki na finansowanie kosztów operacyjnych oraz kosztów prowadzenia badań związanych z eksploatacją będą pochodziły z odrębnych od inwestycyjnych strumieni finansowania, zgodnie z obowiązującymi przepisami).

Wszelkie informacje dotyczące nowych propozycji projektów zgłaszanych do konkursu lub aktualizacji projektów już umieszczonych na PMDIB należy sporządzić w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565, z późn. zm.), doręczanego środkami komunikacji elektronicznej oraz złożyć, w ciągu 2 miesięcy od daty opublikowania niniejszego komunikatu, za pomocą Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej – ePUAP. Dane powinny zostać wprowadzone i przesłane zgodnie z interaktywną instrukcją, znajdującą się na stronie internetowej MNiSW.

W razie wątpliwości odnośnie procedury konkursowej informacji udziela Michał Rybiński (tel.: 22 52 92 225, michal.rybinski@nauka.gov.pl), główny specjalista w Departamencie Strategii MNiSW. 

Nowy konkurs STRATEGMED

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ogłosiło konkurs w ramach strategicznego programu badań Profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych – STRATEGMED. Aż 800 mln złotych przeznaczonych zostanie na badania polskich uczonych nad problemem starzejącego się społeczeństwa, wzrostem zachorowalności na choroby przewlekłe, niedoskonałością metod ich zapobiegania i leczenia oraz rosnącymi kosztami opieki medycznej.

STRATEGMED to program stworzony w oparciu o Krajowy Program Badań (KPB), ustanowiony reformą nauki. Program identyfikuje strategiczne dla Polski kierunki badań naukowych – wśród nich m.in. prace nad zapobieganiem i leczeniem chorób określanych mianem cywilizacyjnych, stanowiących największe dziś zagrożenie dla społeczeństwa: chorób układu krążenia, nowotworów złośliwych, chorób neurologicznych, psychicznych, chorób alergicznych, zaburzeń procesów komunikacyjnych oraz medycyny regeneracyjnej.

Coraz większe tempo życia, niewłaściwa dieta i wzrost odsetka ludzi starych powodują, że konieczna jest intensyfikacja prac badawczych nad problemem zapobiegania i leczenia najczęstszych chorób. – Szczególny nacisk powinien zostać położony na kwestie związane z innowacyjnymi rozwiązaniami w zakresie profilaktyki, diagnostyki i leczenia. Program STRATEGMED stwarza polskim naukowcom szansę na realizację własnych oryginalnych rozwiązań w tej dziedzinie – podkreśla minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka. – Choroby cywilizacyjne to dziś wyzwanie dla całego świata nauki, dlatego prace nad nimi znalazły się w Krajowym Programie Badań. Realizując go, polscy naukowcy nie tylko włączą się do światowej rywalizacji w tej dziedzinie, ale także – w co wierzę – będą mieli trwały wkład w efekty badań, które przyczynią się do poprawy jakości życia nas wszystkich – mówi minister Kudrycka.

W programie STRATEGMED sfinansowane zostaną badania naukowe i prace rozwojowe prowadzone w czterech obszarach współczesnej medycyny: kardiologii i kardiochirurgii, onkologii, neurologii oraz medycynie regeneracyjnej. Każdy z nich został podzielony na szczegółowe tematy badawcze. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ogłosiło pierwszy z trzech planowanych konkursów, który obejmuje połowę zakresu tematycznego programu. Budżet tego konkursu to 360 mln zł.

– Poszukujemy innowacyjnych projektów, które umożliwią postęp w zakresie zwalczania chorób cywilizacyjnych oraz medycyny regeneracyjnej – wyjaśnia prof. Krzysztof Jan Kurzydłowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. – Liczymy, że program STRATEGMED będzie nie tylko wsparciem dla tworzenia nowych polskich technologii medycznych, ale także umożliwi transfer wiedzy w zakresie profilaktyki, diagnostyki, terapii i rehabilitacji z polskich instytucji naukowych do placówek zdrowia i gospodarki – dodaje dyrektor NCBR.

Program STRATEGMED będzie realizowany do końca 2017 roku. W tym czasie Narodowe Centrum Badań i Rozwoju planuje ogłosić w sumie trzy konkursy na łączną kwotę 800 mln złotych. Nabory projektów będą przeprowadzane raz w roku. 

III edycja TOP 500 INNOVATORS

160 młodych naukowców już niebawem będzie mogło uczyć się zasad komercjalizacji wyników badań od największych, światowych liderów innowacji. W ubiegłym roku, w ramach rządowego programu Top 500 , przedsiębiorczości na jednych z najlepszych uczelni na świecie – Stanford University i University of California w Berkeley – uczyło się 80 młodych naukowców i pracowników centrów transferu technologii.

Ich pobyt obejmował nie tylko dwumiesięczne staże na uczelniach, ale także spotkania z praktykami pracującymi nad innowacyjnymi projektami w takich firmach, jak: Intel, Cisco, Genentech, Fairchild, ExponentGoogle, NASA, Aruba Networks i SLAC. W trakcie warsztatów, seminariów i wykładów, prowadzonych przez światowej klasy ekspertów z doświadczeniem w sektorach nauki i biznesu, uczestnicy programu poznawali zasady myślenia projektowego, kultury prototypowania, sposoby ewaluacji technologii, prawa własności intelektualnej, techniki pozyskiwania finansowania zewnętrznego i komercjalizacji wyników badań.

– Dzięki uczestnictwu w programie młodzi, zdolni naukowcy mają szansę nie tylko na rozwój i realizację własnych innowacyjnych projektów, ale przede wszystkim na wniesienie nowej jakości do polskiej nauki. Inspirują i w oparciu o zdobyte w najlepszych światowych uczelniach doświadczenia, pokazują innym, jak można skutecznie łączyć świat nauki i biznesu – podkreśla prof. Barbara Kudrycka, minister nauki i szkolnictwa wyższego.

Na pierwsze efekty realizacji programu nie trzeba było długo czekać. Już w marcu 2012 roku ruszyła inicjatywa Boomerang , czyli seria ogólnopolskich spotkań z ludźmi nauki i biznesu transmitowanych online. 16 stycznia br. absolwenci dotychczasowych edycji powołali Stowarzyszenie TOP 500 Innovators, którego działalność będzie obejmowała promocję postaw innowacyjnych, przedsiębiorczości akademickiej, propagowanie idei współpracy nauki i biznesu oraz komercjalizacji badań naukowych.

Część uczestników programu z powodzeniem rozwija już swoje start-upy oraz spółki typu spin-out. Na Uniwersytecie Śląskim działa spin-out n lab, którego celem jest komercjalizacja działalności laboratorium m.in. poprzez świadczenie usług mikrotomograficznych. Zajmująca się opracowywaniem ułatwiających poszukiwanie złóż systemów informatycznych GIS-Media z Torunia sprzedaje już swoje rozwiązania klientom z zagranicy. W Poznaniu projektami związanymi z tworzeniem oprogramowania bioinformatycznego i analizą danych biologicznych zajmuje się start-up Vita in Silica, a we Wrocławiu BizGate Aviation komercjalizuje innowacyjne rozwiązania dla lotnictwa. Innowacyjne projekty absolwentówTop 500 realizowane są w całej Polsce, m.in. w Krakowie, Łodzi, Toruniu i Oleśnicy. O swoich doświadczeniach, pomysłach, działaniach i sukcesach uczestnicy programu informują m.in. na blogach i na stronie internetowej programu.

W ramach III edycji Top 500 w dwumiesięcznym programie stażowo-szkoleniowym w najlepszych światowych uczelniach wiosną oraz zimą tego roku udział weźmie 160 uczestników programu. Wnioski można było składać do połowy lutego. Wyniki rekrutacji zostaną opublikowane wkrótce. 