Wysokość środków przeznaczonych z budżetu państwa na finansowanie badań w drodze konkursów należy systematycznie zwiększać, priorytety badawcze powinni ustalać sami naukowcy, zaś w proces oceny aplikacji o granty powinni być włączani eksperci zagraniczni – to główne wnioski z konferencji Finansowanie projektów badawczych w Polsce – teoria i praktyka , którą 19 października zorganizowało NCN i Komitet Naukoznawstwa PAN.

Gościem spotkania był Pablo Amor, dyrektor Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Przedstawił on sposób działania ERC oraz przyjęte przez agencję zasady oceny wniosków grantowych. – Doskonałość (ang. excellence) to jedyne kryterium oceny stosowane przez ERC. Nie ma ona oficjalnej definicji. Jest określana przez dwudziestu pięciu członków Rady Naukowej ERC. Oni wybierają ekspertów, którzy oceniają wnioski i wskazują spośród nich te najlepsze – mówił.

W pierwszym panelu dyskusyjnym zastanawiano się, czy wspierać uczonych kierując się tylko jakością, czy brać pod uwagę także potrzeby kraju. Postulowano zmniejszanie wysokości dotacji statutowych dla jednostek badawczych na rzecz zwiększenia finansowania w formie projektów badawczych wyłanianych w trybie konkursowym. W konsekwencji reformy z 2010 r. finansowanie statutowe stanowi ok. 50 proc. środków przeznaczonych na naukę w Polsce.

Prof. Janina Jóźwiak, przedstawicielka Rady NCN, podkreśliła, że to środowisko naukowe powinno budować strategię finansowania nauki i ustalać priorytetowe obszary badań. Prof. Leszek Pacholski z Instytutu Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego, który jako ekspert oceniał wnioski składane do NCN, wspólnie z prof. Julitą Jabłecką, reprezentującą Komitet Naukoznawstwa PAN, podkreślali, że ważna jest aktywna polityka naukowa uczelni oraz wsparcie dla naukowców ubiegających się o granty, np. w postaci pomocy przy konstruowaniu kosztorysów. Leszek Grabarczyk, zastępca dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, postulował zachęcanie przedsiębiorstw – np. ulgami podatkowymi – do zwiększania funduszy na działalność naukową. Tylko 25 proc. środków przeznaczonych na badania w Polsce pochodzi z przemysłu.

Uczestnicy drugiego panelu dyskusyjnego zajęli się procesem oceny wniosków w systemie recenzji środowiskowych (ang. peer review ). Uznano, że każdy wniosek oceniany przez polską instytucję finansującą badania powinien być recenzowany przez eksperta zagranicznego. Dr Marcin Liana, koordynator dyscyplin NCN, podkreślił, że w Centrum jest regułą wysyłanie wniosków do recenzentów zagranicznych na drugim etapie oceny. W konkursie SYMFONIA na projekty interdyscyplinarne oraz w kolejnych edycjach konkursu MAESTRO planowane jest tworzenie zespołów ekspertów z udziałem naukowców zagranicznych.

– Naukowcy przygotowują coraz więcej wniosków. Ich ocena wymaga czasu i generuje koszty. Dwa etapy oceny to stosunkowo efektywne rozwiązanie, które staje się powszechną praktyką – mówiła dr Nina Kancewicz-Hoffman z Europejskiej Fundacji Nauki.

Prof. Karol Życzkowski z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, który oceniał wnioski zgłoszone do ERC, postulował wprowadzenie wymogu obowiązkowej publikacji w internecie wyników badań finansowanych ze środków publicznych. Prof. Krzysztof Nawotka sugerował konieczność zróżnicowania formularzy wniosków, ze względu na specyfikę dziedzin wiedzy. – W humanistyce artykuł niewiele znaczy. Najważniejsza jest książka – mówił. Profesorowie Tomasz Dietl z Instytutu Fizyki PAN, członek Rady Naukowej ERC oraz prof. Paweł Koteja z Instytutu Nauk o Środowisku UJ, który był ekspertem w pierwszych konkursach NCN, postulowali, aby wnioski o finansowanie badań składać wyłącznie w języku angielskim, co pomogłoby w umiędzynarodowieniu polskiej nauki.