Od powstania w 2007 roku Narodowe Centrum Badań i Rozwoju systematycznie intensyfikuje działania związane z finansowaniem sektora B+R w Polsce, o czym świadczą statystyki obrazujące środki wydawane na badania, jak i liczba realizowanych projektów. Uruchamiane są nowe konkursy finansujące projekty innowacyjne, pionierskie i strategiczne z punktu widzenia polskiej gospodarki. Polskie instytuty badawcze i uczelnie coraz częściej realizują badania z obszaru wysokich technologii.

Finansowanie badań w przemyśle nie napawa jednak optymizmem. Pomimo wielu wysiłków w promowaniu innowacyjności i przedsiębiorczości, dotychczasowe zaangażowanie polskich przedsiębiorców znacząco odbiega od realiów funkcjonowania gospodarek państw najbardziej zaawansowanych technologicznie. We wszystkich krajach wspólnoty europejskiej aż 61,5 proc. środków przeznaczonych na badania stanowią nakłady biznesu. Według danych GUS, w 2010 r. w Polsce, jedynie co czwarta złotówka przeznaczona na badania i rozwój pochodziła od przedsiębiorców (2,5 mld zł wydatków przedsiębiorców wobec 6,3 mld zł samych tylko środków budżetowych).

Unia Europejska w strategii EUROPA 2020 zakłada nie tylko znaczący wzrost ogólnych środków na B+R, ale przede wszystkim to, że pochodzić one będą od przedsiębiorstw. Dlatego będziemy wspierać rozwiązania, w których biznes swoją przewagę konkurencyjną będzie opierał na rozwoju nowych technologii, inwestując tym samym w badania naukowe.

W opublikowanym we wrześniu br. Globalnym raporcie konkurencyjności 2011-2012, opracowanym przez World Economic Forum (WEF) we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim, jako wytyczne na przyszłość autorzy rekomendują: „Większe zainteresowanie działaniami „R&D” polskich przedsiębiorstw, łatwiejszy dostęp do wspólnego kapitału oraz zintensyfikowana współpraca między uczelniami i sektorem prywatnym pomogłyby krajowi przestawić się na bardziej przyszłościową ścieżkę rozwoju”. Dyrektywy te dokładnie wpisują się w najnowszy konkurs ogłoszony przez NCBR w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka w ramach Działania 1.3 „Wsparcie projektów B+R na rzecz przedsiębiorców realizowanych przez jednostki naukowe”, Poddziałanie 1.3.1 „Projekty rozwojowe”.

Od września 2011 r. NCBR pełni rolę Instytucji Pośredniczącej dla I i II Priorytetu PO IG, dotyczących badań i rozwoju nowoczesnych technologii oraz infrastruktury sfery B+R. Finansowanie projektów ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego znacząco rozszerzyło możliwości interwencji publicznej na rzecz sektora B+R, ukierunkowanej na potrzeby gospodarki. W 2011 r. Centrum wypłaciło ponad 1 mld zł beneficjentom programów operacyjnych, zaś w 2012 r. planowana wartość środków wypłaconych wyniesie ponad 3,5 mld zł (z czego największy udział mają projekty w PO IG).

Przełomowe zmiany w systemie finansowania sektora B+R w Polsce są jednak możliwe dopiero od września tego roku. To właśnie ogłoszony ostatnio w Poddziałaniu 1.3.1 PO IG konkurs, po raz pierwszy w Polsce, umożliwia wykorzystanie mechanizmu tzw. pośredniej pomocy publicznej, który powinien spowodować zwielokrotnienie środków przeznaczanych na B+R. Ogłoszenie konkursu było możliwe dzięki wejściu w życie znowelizowanego niedawno rozporządzenia MNiSW, w sprawie warunków, trybu udzielania pomocy publicznej i pomocy de minimis za pośrednictwem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Takie rozwiązanie umożliwi realizację projektów przez jednostki naukowe, dzięki pozyskaniu do współpracy przedsiębiorców, którzy wniosą wkład finansowy do projektu. Projekty będą realizowane przez konsorcjum składające się z jednostki naukowej i przedsiębiorcy.

Współpraca przedsiębiorcy i jednostki naukowej powinna przynieść obopólne korzyści. Przedsiębiorca otrzymuje 100 proc. praw do gospodarczego wykorzystania wyników badań. Zapewnienie wkładu własnego do projektu nie musi oznaczać przepływu środków finansowych ze strony przedsiębiorcy. Może on wnieść do projektu np. wartości niematerialne i prawne (podlegające wycenie), takie jak know-how. Uczelnia lub instytut naukowy zyska zaś możliwość finansowania własnych prac badawczych o charakterze aplikacyjnym, a także dodatkowe środki na sfinansowanie np. aparatury badawczej niezbędnej do realizacji projektu.

Realizowany przez NCBR konkurs przyczyni się do znaczącego zacieśnienia współpracy między jednostkami naukowymi a przedsiębiorcami. Taka kooperacja pozwoli na wykształcenie w Polsce modelu długofalowej współpracy środowisk akademickich z przemysłem, jaki możemy zaobserwować już od dawna w zachodniej Europie czy w Stanach Zjednoczonych. Jack Welch, prezes General Electric, zapytany o rozwiązania innowacyjne w swojej firmie powiedział: – Zmień się lub zgiń. Kiedy tempo zmian zachodzących na zewnątrz firmy jest większe niż tempo zmian wewnątrz, zbliża się koniec. Słowa te z pewnością nie odnoszą się wprost do polskiego systemu, ale ukazują potrzebę przełomowych zmian. Dlatego wierzę, że nowa formuła dodatkowego finansowania badań oraz ogromny potencjał polskich naukowców pozwoli Polsce aspirować do najbardziej innowacyjnych krajów naszego kontynentu.