W Sejmie o stypendiach

Rosną nakłady na pomoc materialną na uczelniach. Więcej pieniędzy trafia do studentów o najniższych dochodach. Studenci i doktoranci mogą również korzystać z nowych form wsparcia, wprowadzonych dzięki reformie szkolnictwa wyższego.

– Jednym z głównych założeń reformy szkolnictwa wyższego było wyrównywanie szans edukacyjnych. Zwiększyliśmy m.in. dostępność stypendiów socjalnych. Dzięki temu coraz więcej pieniędzy trafia do tych, którzy ich naprawdę potrzebują – studentów, znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej – powiedział prof. Marek Ratajczak, podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Na posiedzeniu sejmowej podkomisji ds. ekonomiki nauki 26 września wiceminister podkreślił, że obecny system pomocy materialnej pozwala na to, aby pomoc na takich samych zasadach mogli otrzymać studenci uczelni publicznych oraz niepublicznych. Dominika Kita, przewodnicząca Parlamentu Studentów RP zaznaczyła, że Parlament Studentów popiera zmiany i zwróciła uwagę na potrzebę analizy, czy fundusze są dobrze wykorzystywane i dystrybuowane przez uczelnie. Prof. Marek Ratajczak zapowiedział, że nowe rozwiązania wprowadzone do systemu pomocy materialnej będą analizowane. Podkreślił, że studenci i doktoranci mogą zgłaszać do resortu pytania, np. związane z interpretacją przepisów przyznawania pomocy materialnej przez uczelnie.

– Zawsze będziemy wspierać studentów i doktorantów w walce z nieprawidłowościami – podkreślił wiceminister. Dodał, że nie wątpi w to, iż są uczelnie, które służą jako wzór dobrych praktyk, które warto rozpowszechniać.

Reforma szkolnictwa przyniosła szereg zmian w systemie pomocy materialnej dla studentów i doktorantów. Zwiększyła się ilość stypendiów socjalnych. W 2011 roku ponad 12 proc. studentów i doktorantów otrzymywało stypendium socjalne. W 2010 roku było to 10,7 proc. Dzięki reformie zmieniły się m.in. proporcje, w jakich rozdzielane są pieniądze na stypendia dla najlepszych studentów i stypendia socjalne oraz zapomogi. W miejsce równego podziału funduszy na obie formy pomocy wprowadzono zasadę, że na stypendia socjalne i zapomogi przeznaczane jest 60 proc., a na pomoc dla najlepszych 40 proc. dotacji. Podniesione zostały również kryteria dochodowe uprawniające do ubiegania się o stypendium socjalne. Od 1 października minimalna kwota dochodu na jednego członka rodziny studenta, uprawniająca do uzyskania stypendium socjalnego, wyniesie 592,8 zł netto. Uczelnie mogą jednak podjąć decyzję o podniesieniu tego progu do maksymalnie 782,6 zł netto, a od 1 listopada 2012 roku – 850,2 zł netto.

Na realizację pomocy materialnej dla studentów i doktorantów uczelnie otrzymują dotację z budżetu państwa. Od 2009 roku nakłady te rosną, mimo zmniejszającej się liczby studentów na uczelniach. W 2012 roku wyniosą one 1 mld 664 mln zł, w porównaniu do 1 mld 559 mln zł w 2009 roku. W 2009 roku było 1 933 034 studentów, natomiast w 2011 roku 1 801 533.

Pieniądze z dotacji są przez uczelnie dzielone na różne formy pomocy. Oprócz nowego stypendium socjalnego, które powstało w wyniku połączenia obowiązujących wcześniej stypendium socjalnego, mieszkaniowego i na wyżywienie, studenci i doktoranci mogą otrzymać stypendium rektora dla najlepszych studentów/doktorantów, stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych oraz zapomogę. Stypendium rektora zastąpiło dotychczasowe stypendium za wyniki w nauce. Uczelnie mogą je przyznawać nie tylko na podstawie średniej ocen, ale również ze względu na szczególne osiągnięcia naukowe i artystyczne.

Od tego roku akademickiego studenci i doktoranci mogą starać się o nowe stypendium ministra za wybitne osiągnięcia, które można łączyć ze stypendium rektora. W ciągu roku może je otrzymać 1000 studentów i 100 doktorantów. Nowe stypendia będą wynosić maksymalnie 15 tys. złotych dla studentów oraz 25 tys. zł dla doktorantów. Będą one wypłacane jednorazowo. W latach 2008-2011 wysokość stypendiów ministra wynosiła 1300 zł miesięcznie.

Reforma szkolnictwa wyższego wprowadziła nowe możliwości wsparcia najzdolniejszych studentów. Jedną z nich jest program Diamentowy Grant. Granty umożliwiają wybitnie uzdolnionym studentom prowadzącym badania skrócenie ścieżki kariery naukowej. W 2012 roku granty w wysokości 200 tys. zł otrzymało 100 studentów z polskich uczelni. Studenci mogą również otrzymać wsparcie w rządowym programie kierunków zamawianych, realizowanym od 2008 roku. W 2011 roku takie stypendia otrzymało ponad 6,2 tys. studentów z 52 uczelni. Ich maksymalna wysokość to 1000 zł miesięcznie.

Reforma szkolnictwa wyższego wprowadziła także nowe podstawy prawne przyznawania pomocy materialnej studentom i doktorantom przez jednostki samorządu terytorialnego oraz przez osoby fizyczne i prawne. Stypendia przyznawane przez osoby fizyczne są wolne od podatku dochodowego, a stypendia przyznawane m.in. przez fundacje i stowarzyszenia są wolne od podatku do kwoty 3,8 tys. zł w ciągu roku.

Zmianie uległy także zasady przeznaczania pomocy materialnej dla doktorantów. Poprzednio pieniądze przeznaczone na tę pomoc nie mogły przekroczyć 3 proc. ogólnej dotacji na pomoc dla studentów i doktorantów przyznaną uczelni. Obecnie nie może być to mniej niż wynosi proporcja liczby doktorantów do liczby studentów na danej uczelni i nie więcej niż 6 proc. ogólnej kwoty dotacji. ☐