Z dużym zainteresowaniem przeczytaliśmy artykuł pana prof. Karola Życzkowskiego w biuletynie „PAUza Akademicka” (nr 139/140, 27.10.2011), analizujący pozycję nauki polskiej w świecie w rozbiciu na poszczególne dziedziny wiedzy. Autor przeanalizował statystyki publikacyjne (liczbę prac w czasopismach „filadelfijskich”, liczbę ich cytowań w tychże czasopismach oraz średnią liczbę cytowań na pracę) prac polskich uczonych opublikowanych w latach 2001–2011. W swojej analizie wykorzystał narzędzie Essential Science Indicators na platformie ISI Web of Knowledge firmy Thomson Reuters. Podsumowanie tej analizy przytaczamy w Tabeli 1 dla lepszej ilustracji dalszych rozważań.

Znacząca różnica

Zasadniczo zgadzamy się z wnioskami prof. Życzkowskiego dotyczącymi kondycji nauki w Polsce, wyrażającej się stosunkowo niskimi wskaźnikami bibliometrycznymi. Zastanowiła nas jedynie względnie niska pozycja informatyki, jak również brak w powyższych rozważaniach związanych z nią dziedzin pokrewnych, takich jak badania operacyjne, bioinformatyka czy informatyka medyczna, które przecież w ostatnich latach intensywnie rozwijają się w Polsce. Te wątpliwości sprawiły, że uważniej przyjrzeliśmy się źródłom, na podstawie których przeprowadzono powyższą analizę. Okazuje się, że w narzędziach opartych na Essential Science Indicators (ESI) , wykorzystanych w pracy [1], zastosowano starszy podział czasopism Thomson Reuters oparty na 22 głównych dziedzinach nauki (http:/sciencewatch.com/about/met/fielddef/). Firma Thomson Reuters zamierza zresztą dokonać unowocześnienia tego produktu, zbliżając go bardziej do aktualnej wersji platformy Web of Science (WoS) i obowiązującej listy czasopism Master Journal List znajdującej się w bazie Journal Citation Reports .

Szczegółowa analiza bazy Web of Science , składającej się z następujących części: Science Citation Index Expanded (SCI-EXPANDED) – 1945 – present, Social Sciences Citation Index (SSCI) – 1956 – present, Arts & Humanities Citation Index (A&HCI) – 1975 – present, ujawnia, że w bazie tej indeksowane czasopisma podzielone są na 259 dziedzin, w tym: SCI-EXP – 174 dziedziny, SSCI – 57 dziedzin oraz A&HCI – 28 dziedzin. I tak na przykład informatyka, występująca w ESI jako Computer Science , w bazie WoS jest podzielona na 7 poddziedzin: Artificial Intelligence, Cybernetics, Hardware & Architecture, Information Systems, Interdisciplinary Applications, Software Engineering, Theory & Methods . Warto zauważyć, że pojawiły się w tym podziale nowe poddziedziny (np. sztuczna inteligencja czy systemy informatyczne), które nie miały swych odpowiedników w ESI. Biorąc pod uwagę nasze naturalne zainteresowania i dużą złożoność przedmiotu badań (należy podkreślić, że nie istnieje jeszcze w pełni automatyczne narzędzie dokonujące przeglądu publikacji i cytowań w sposób podobny do zastosowanego w ESI, które byłoby oparte na aktualnej liście czasopism z bazy JCR), w dalszych badaniach skupiliśmy się na dziedzinach nauki wchodzących w skład obszaru nauk ścisłych i technicznych (w terminologii Narodowego Centrum Nauki – grupa paneli ST). Już pierwsza analiza wykazała znaczącą różnicę w liczbie czasopism obejmowanych przez dziedziny badawcze w bazie Web of Science i przyjmowanej przez system Essential Science Indicators . Ilustruje to Tabela 2.

Niedoszacowana informatyka

Jak widać, zwłaszcza w przypadku matematyki i informatyki, w obu bazach danych występują drastyczne różnice w liczbie analizowanych czasopism. To uzasadniało dalsze badania bibliometryczne w tym obszarze nauki. Analizę przeprowadzono na podstawie danych (liczba prac, ich cytowań, średniej liczby cytowań na pracę) wygenerowanych z pakietu baz Web of Science na platformie ISI Web of Knowledge firmy Thomson Reuters (http://apps.webofknowledge.com/ dostęp: marzec-kwiecień 2012). Analizą objęto prace publikowane i indeksowane w w/w bazach w latach 2001-2011. Do analizy wybrano 25 krajów (USA, Chiny, Anglia, Niemcy, Japonia, Francja, Kanada, Włochy, Hiszpania, Australia, Korea Płd., Indie, Holandia, Rosja, Brazylia, Szwajcaria, Tajwan, Szwecja, Polska, Belgia, Izrael, Szkocja, Austria, Dania, Finlandia), kierując się ich wiodącą pozycją w rankingach Thomson Reuters (http://www.in-cites.com/) oraz 8 dziedzin naukowych (Subjects Areas ) obszaru nauk ścisłych i bioinformatycznych w Web of Science (Mathematics, Physics, Chemistry, Engineering, Computer Science, Operations Research & Management Science, Mathematical & Computational Biology, Medical Informatics) . Podsumowanie tych badań zawarto w Tabeli 3.

Porównując Tabelę 3 z Tabelą 1 widzimy, że informatyka była niedoszacowana w sensie pozycji światowej (miejsce 20. w stosunku do 26. pod względem łącznej liczby cytowań), co w naszym przekonaniu wynika z wykorzystania przez ESI starej bazy danych, nieuwzględniającej wielu czołowych czasopism powstających w dynamicznie rozwijających się nowych poddziedzinach informatyki.

Tabela 1: Pozycja Polski w świecie pod względem liczby cytowań prac z okresu styczeń 2001 – czerwiec 2011. Dane za Essential Science Indicators, ISI Web of Knowledge, wg oryginalnego podziału dziedzin.

Tabela 2. Porównanie liczby tytułów czasopism w analizowanych dziedzinach wiedzy

Tabela 3. Liczba prac indeksowanych w bazach WoS, ich cytowalność oraz średnie liczby cytowań na pracę w wybranych dyscyplinach naukowych obszaru nauk ścisłych i technicznych WoS w latach 2001–2011 oraz miejsce polskiej nauki w świecie (Źródło: baza Web of Science na platformie ISI Web of Knowledge http://apps.webofknowledge.com/ dostęp marzec-kwiecień 2012).