Jubileusz piętnastolecia Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich skłania do ogólniejszego spojrzenia na kolejne kadencje rektorskie w tym okresie, z odnotowaniem najważniejszych dokonań KRASP w ramach każdej z nich. Ale warto także podsumować merytoryczną działalność Konferencji w okresie ostatnich pięciu lat, które upłynęły od czasu sprawozdania złożonego przez KRASP w 2007 r. z okazji jej dziesięciolecia.

Każda kadencja to nowy etap działania rektorów oraz okres szczególnej odpowiedzialności zmieniających się przewodniczących KRASP. W 1997 r., w początkowym okresie działania Konferencji, rektorzy musieli stworzyć nowy, rozpoznawalny publicznie podmiot, który mógłby służyć uczelniom i rozwojowi szkolnictwa wyższego. Wymagało to pewnej organizacji i zdolności do kreowania wizji systemu szkolnictwa wyższego i nauki z uwzględnieniem zmieniających się uwarunkowań. Pierwsze inicjatywy i publikacje KRASP z okresu 1998/99, w których wskazano zasadnicze kierunki nowelizacji ustaw dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki, stały się potwierdzeniem potencjału merytorycznego nowej struktury. Rektorzy pokazali swą gotowość do udziału w procesie realnego kształtowania systemu edukacji wyższej w naszym kraju, co znalazło swoje potwierdzenie w procesie opracowania w okresie 2003–04 projektu prezydenckiego Prawa o szkolnictwie wyższym , a następnie tekstu nowej ustawy. W kolejnych latach KRASP przyjęła i ogłosiła swój kodeks wartości i zasad fundamentalnych oraz dobrych praktyk działania uczelni. Ostatni okres to udział we wprowadzaniu i projektowaniu zmian długookresowych w szkolnictwie wyższym, a w tym planowanie przyszłości w perspektywie dekady 2010–20.

Dokonania w kadencjach

Historię dokonań KRASP można syntetycznie podsumować, kadencja po kadencji, odwołując się do następujących sformułowań (w tej części tekstu autor przytacza fragment swego innego artykułu poświęconego KRASP, przekazanego do opublikowania w Rzeczpospolitej):

I kadencja (1997 –99), przewodniczący – rektor Aleksander Koj (UJ)

Przełamanie barier, a w tym: ustanowienie KRASP pomimo sporu o jej formułę, Statut określający fundamentalne zasady jej działania, zainicjowanie procesu działania Konferencji, pierwsze publikacje monograficzne zawierające propozycje nowych rozwiązań systemowych w szkolnictwie wyższym i w nauce, nowa praktyka kontaktów z mediami, relacje z europejskimi organizacjami reprezentującymi uczelnie: CRE i CEURC.

II kadencja (1999 –2002), przewodniczący – rektor Jerzy Woźnicki (PW)

Wykreowanie instytucji, a w tym: ukształtowanie kultury instytucjonalnej i reguł działania oraz pozycji publicznej i medialnej KRASP, relacje z premierem RP, z PSRP, utworzenie think–tanku: Fundacji Rektorów Polskich i koncepcyjnie – Instytutu Społeczeństwa Wiedzy, jako zaplecza merytorycznego Konferencji, relacje z PAN, z NIK, z Trybunałem Konstytucyjnym, wkład w utworzenie EUA, relacje z UNESCO –CEPES.

III kadencja (2002 –2005), przewodniczący – rektor Franciszek Ziejka (UJ)

Integracja środowiska rektorskiego, a w tym: wykreowanie więzi osobistych pomiędzy rektorami, opracowanie projektu oraz doprowadzenie do uchwalenia ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym , umocowanie ustawowe KRASP, relacje z Prezydentem RP, z rzecznikiem praw obywatelskich, z Urzędem Zamówień Publicznych, działalność w EUA, relacje z rektorami zagranicznymi.

IV kadencja (2005 –2008), przewodniczący – rektor Tadeusz Luty (PWr)

Dobre praktyki i internacjonalizacja, a w tym: wdrażanie nowej ustawy, wsparcie rozwoju innowacyjności i internacjonalizacji, Kodeks Dobrych Praktyk Szkół Wyższych i jego promocja europejska, postulat wprowadzenia czesnego, awans KRASP w EUA – konferencja rektorów europejskich we Wrocławiu, kontakty z KRD, relacje z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego, program Study in Poland z Fundacją Edukacyjną „Perspektywy”.

V kadencja (2008 –2012), przewodnicząca – rektor Katarzyna Chałasińska-Macukow (UW)

Konsolidacja branżowa i sektorowa, a w tym: relacje z KRZaSP, KRePSZ, RGNiSW, Strategia Rozwoju Szkolnictwa Wyższego 2010 –20 , Fundacja Jakości Kształcenia, nowy Statut i nowa tożsamość KRASP, jako organu reprezentującego uczelnie akademickie, współdziałanie z MNiSW, relacje z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ze Związkiem Banków Polskich, z PZPPE Lewiatan, współdziałanie z PSRP i KRD.

Instytucja dojrzała i odpowiedzialna

Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich w okresie minionych 15 lat osiągnęła pozycję dojrzałej i odpowiedzialnej instytucji, bez której trudno byłoby dzisiaj wyobrazić sobie system szkolnictwa wyższego w naszym kraju.

W czasie ostatnich pięciu lat dużą wagę KRASP przywiązywała do swoich dokumentów odwołujących się do wartości fundamentalnych. W ślad za przyjętym przez Zgromadzenie Plenarne kodeksem Dobre praktyki w szkołach wyższych , Konferencja powołała Komitet Dobrych Praktyk w Uczelniach Akademickich.

W swych uchwałach Konferencja: promowała rozwój kształcenia ustawicznego; odnosiła się do założeń reformy nauki i szkolnictwa wyższego, a w tym do ścieżek awansu naukowego; domagała się przyśpieszenia prac nad strategią rozwoju szkolnictwa wyższego i nauki. Rektorzy postulowali utworzenie Polskiej Agencji Wymiany Akademickiej oraz analizowali propozycje nowych reguł kształcenia w ramach studiów i studiów doktoranckich. KRASP przedstawiła opinie w sprawach ministerialnego dokumentu Partnerstwo dla wiedzy . Domagała się stosowania reguł metodologicznych i partnerskich w procesie przygotowywania aktów prawnych oraz przewidywalności i przejrzystości systemu finansowania szkół wyższych. Zgromadzenie Plenarne apelowało o umieszczenie zagadnień nauki i edukacji wśród priorytetów polskiej prezydencji w UE. W okresie 2009/10 KRASP z KrePSz (w tej części artykułu autor odwołuje się do swego tekstu poświęconego KRASP opublikowanego w materiałach jubileuszowych XV-lecia Konferencji) – wspólnie z Konferencją Rektorów Zawodowych Szkół Polskich i Fundacją Rektorów Polskich – zainicjowała opracowanie przez FRP projektu środowiskowego Strategii rozwoju szkolnictwa wyższego 2010 –20 . Konferencje rektorów uczelni akademickich i zawodowych (KRASP z KRePSz i KRZaSP), a także Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz organizacje pracodawców i przedsiębiorców (KIG, BCC, ZBP, PZPPE Lewiatan) udzieliły zdecydowanego poparcia temu projektowi, zaprezentowanemu w trakcie 40 zorganizowanych przez uczelnie debat publicznych w 13 ośrodkach akademickich. Forum Ekspertów MNiSW uznało następnie ten projekt za bazowy w swych pracach nad dokumentem ministerialnym Program rozwoju szkolnictwa wyższego . Zgodnie z zapowiedzią pani minister, prace zostaną doprowadzone do końca i ten ważny dokument zostanie wkrótce przyjęty. KRASP opiniowała pakiet ustaw o nauce i zabrała głos w sprawie Programu Ramowego UE w zakresie badań i innowacji (tzw. Zielonej księgi). Rektorzy zdecydowali także o utworzeniu Fundacji na rzecz Jakości Kształcenia.

W ostatnim roku działalność opiniodawczą KRASP zdominowały sprawy rządowego projektu nowelizacji ustaw dotyczących szkolnictwa wyższego. Uchwały, podjęte wspólnie z Prezydium PAN, zawierały propozycje KRASP dotyczące nowelizacji ustaw o finansach publicznych i zamówieniach publicznych, a także postulat podniesienia w latach 2012–16, zgodnie z zapowiedzią premiera z 2008 r., nakładów z budżetu państwa na naukę i szkolnictwo wyższe do poziomu 2 proc. PKB. Wspólnie z PAN, KRASP skrytykowała przedłożony przez MNiSW projekt Krajowego Programu Badań. Rektorzy udzielili natomiast swego poparcia inicjatywie utworzenia nowej dyscypliny naukowej – nauki o polityce publicznej. Przedstawili też swoje stanowisko w sprawie umów zawieranych przez uczelnie ze studentami, popierając następnie wspólne stanowisko przewodniczącej KRASP i przewodniczącej PSRP w tej sprawie. Prace organów i komisji KRASP dotyczyły także m.in. spraw nowej matury, informatyzacji i zasobów informacyjnych uczelni oraz pomocy materialnej dla studentów i doktorantów.

Wszystkie te działania zostały zrealizowane bez wsparcia finansowego ze strony dysponentów środków publicznych. O dotację podmiotową na swą działalność KRASP nigdy nie zabiegała. Konferencja finansuje się ze składek wpłacanych przez uczelnie członkowskie. Członkostwo w KRASP jest dobrowolne, ale swój akces złożyły wszystkie uczelnie uprawnione do pełnego członkostwa oraz wiele uczelni stowarzyszonych, w tym szkoły wyższe należące do KRePSz.

Wspólnota i forum

Nie wszystkie swoje cele KRASP osiągnęła. W niektórych uczelniach odnotowuje się przejawy działań naruszających wymagania etyczne i wymogi dobrych praktyk. W skali kraju nie potrafiliśmy poradzić sobie z rozdrobnieniem instytucjonalnym, wymogiem dywersyfikacji, rozpoznawaniem wymogów rynku pracy, a także z umiędzynarodowieniem uczelni. Nie satysfakcjonują KRASP jej dotychczasowe relacje z organizacjami pracodawców i przedsiębiorców. Rektorzy ciągle poszukują też właściwej formuły konwergencji sektorów. KRASP dostrzega te problemy i w dialogu poszukuje sposobów ich rozwiązywania.

Konferencja potrafiła zachować jedność rektorów pomimo znacznego zróżnicowania uczelni członkowskich, działających – zgodnie z jej statutem – w ramach należących do KRASP konferencji rektorów poszczególnych typów szkół wyższych (uczelni uniwersyteckich, technicznych, ekonomicznych, artystycznych itd.). Konferencja pozostaje wspólnotą środowiska rektorskiego, pomimo występujących naturalnych różnic interesów oraz podziałów branżowych i sektorowych. W szkolnictwie wyższym nadzorowanym przez sześciu różnych ministrów, KRASP pozostaje jedynym forum relacji wszystkich uczelni akademickich z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Sukcesem KRASP, której członkami instytucjonalnymi są akademickie uczelnie publiczne i niepubliczne, jest zdolność do integrowania tych, niegdyś zwaśnionych sektorów w szkolnictwie wyższym.

Godny odnotowania jest dorobek myśli i koncepcji firmowany przez KRASP, którą od 2002/2003 r. merytorycznie wspiera FRP i ISW. Składa się na to znaczna liczba wydawnictw monograficznych oraz uchwał i stanowisk dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki. Gdy tego wymagała sytuacja, KRASP przedstawiła głos rektorów w sprawach istotnych w życiu publicznym.

Wzrasta znaczenie KRASP na arenie międzynarodowej, o czym świadczyć może członkostwo polskich rektorów w zarządach organizacji europejskich CRE i EUA (J. Jóźwiak i T. Luty) oraz pozycja sekretarza generalnego w EUA (A. Kraśniewski). Godny odnotowania jest wkład rektorów z Polski w prace dotyczące szkolnictwa wyższego Rady Europy (W. Siwiński, P. Węgleński, J. Woźnicki, K. Musioł) UNESCO – CEPES (A. Koźmiński, J. Woźnicki), a także udział polskich uczelni w projektach EUA oraz specjalne relacje naszej Konferencji z partnerskimi organizacjami rektorów z kilku innych krajów.

KRASP nie jest związkiem pracodawców szkolnictwa wyższego. Nie zastępuje Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, z którą współdziała. Nie wyręcza związków zawodowych w wypełnianiu ich misji. KRASP, jako organizacja reprezentująca wszystkie (publiczne i niepubliczne) uczelnie akademickie, dysponuje umocowaniem ustawowym i działa w życiu publicznym jako niezależny organ. Główne cele i zasadnicze dokonania Konferencji koncentrują się nie na obronie interesów kadry akademickiej, ale na poprawie warunków rozwoju polskiego szkolnictwa wyższego, którego dzisiejszy stan ogólny i pozycja międzynarodowa nie satysfakcjonują rektorów. Za swoich ważnych partnerów w tym dziele KRASP uznaje PSRP i KRD, nawiązując jednocześnie kontakty z organizacjami pracodawców i przedsiębiorców.

Niech KRASP – jak dotąd – pozostaje wierna swej misji. Niech strzeże swej niezależności. Niech łączy dojrzałe artykułowanie aspiracji uczelni z odpowiedzialnością za przyszłość szkolnictwa wyższego. Niech rozwija swą działalność międzynarodową.

Można oczekiwać, że Konferencja, wchodząc w okres kolejnej kadencji, wspólnie ze swymi partnerami strategicznymi będzie jak dotąd wskazywała ścieżki rozwojowe w świecie zróżnicowanych koncepcji i interesów. KRASP będzie wspierać rozwój szkolnictwa wyższego i nauki, a także innowacyjności, przedsiębiorczości i zatrudnialności absolwentów, realizując swoją misję publiczną i swe zadania wobec uczelni członkowskich. Tego właśnie należy życzyć Konferencji z okazji jej jubileuszu.