Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Piotr Hübner

Początki wiążą się z powołaniem (1906) Wydziału Rolniczego przy Towarzystwie Kursów Naukowych. Po reorganizacji (1911) studia te ulokowano przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa jako Kursy Przemysłowo-Rolnicze. Dyrektorem Kursów został Józef Mikułowski-Pomorski. Michał hr. Sobański wykupił na rzecz Kursów folwark Chylice. W 1916 roku Kursy przemianowano na Wyższą Szkołę Rolniczą. Pismem MWRiOP z 17 września 1918 roku Szkoła została upaństwowiona na prawach uczelni akademickiej – pod nazwą Królewsko-Polskiej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (odrzucono nazwę „agrotechnika”). Powołano dwa wydziały: rolniczy oraz leśny (w 1921 roku zaprzestają działać społeczne Wyższe Kursy Leśne). Profesorów (14) SGGW dobrała Komisja Stabilizacyjna MWRiOP. Rektorem mianowano Mikułowskiego-Pomorskiego. Działalność nietypowego Kuratorium Szkoły wygaszono 28 czerwca 1921 roku. Z przekształcenia Studium Ogrodniczego przy Wydziale Rolniczym SGGW powstaje (18 III 1921) nowy Wydział Ogrodniczy, co wiązało się z wygaszeniem działalności społecznej Wyższej Szkoły Ogrodniczej.

Ukierunkowanie praktyczne SGGW wymagało odpowiednich zasobów majątkowych. Na mocy rozporządzenia ministra rolnictwa i dóbr koronnych (z 27 V 1919) SGGW przejęła w użytkowanie (a nie na własność) osadę pałacową i folwark skierniewicki, liczący 269,2 ha. Dopełnieniem było Nadleśnictwo w Skierniewicach (przekazane 15 VII 1919), następnie zredukowane (23 VI 1921) do dwóch obrębów. W Warszawie SGGW działała w tymczasowo przydzielonych lokalach. Dopiero 28 marca 1923 roku Ministerstwo Robót Publicznych przydziela uczelni teren (11 ha) przy ulicy Rakowieckiej pod budowę gmachów. Nowy statut SGGW zatwierdził minister WRiOP 26 maja 1923 roku, co wiązało się z przedłużeniem studiów z trzech do czterech lat. Absolwentom przysługiwał stopień inżyniera nauk rolniczych, leśnych albo ogrodniczych.

Na Wydziale Rolniczym wyodrębniono specjalności: rolnictwo, hodowla, przemysł rolny, ichtiologia i rybactwo, ekonomika i administracja, polityka agrarna, a po paru latach agronomia społeczna. Na Wydziale Leśnym: hodowla lasu, ochrona lasu, użytkowanie lasu, urządzanie lasu, inżynieria leśna. Na Wydziale Ogrodniczym: użytkowanie (warzywnictwo, sadownictwo, kwiaciarstwo) oraz zdobnictwo. Studia na WR i WO miały charakter kursowy (obowiązywał układ przedmiotów), a na WL zakładano wolny wybór wykładów i ćwiczeń, chociaż z obowiązkiem przestrzegania kolejności niektórych z nich. Po dwóch latach przeprowadzano egzamin półdyplomowy, a po czterech – dyplomowy (inżynierski), polegający na obronie pracy pisemnej i odpowiedziach na pytania egzaminatorów. Reforma studiów stopniowo zmierzała do specjalizacji zajęć drogą zwiększania liczebności wykładów fachowych przy zachowaniu puli wykładów ogólnych. Dużą wagę przywiązywano do zajęć praktycznych studentów w majątkach doświadczalnych i do wycieczek.

Liczba studiujących rosła z 476 (1918/1919) do 929 (1923/1924), następnie ustabilizowała się. W roku ak. 1934/1935 studiowało 1399 osób (WR – 496, WL – 565, WO – 338). Wśród studentów przeważało ziemiaństwo – z majątków powyżej 50 ha studiowały na WR 154 osoby (15-50 ha – 37, poniżej 15 ha – 33). Podobne proporcje występowały na Wydziale Ogrodniczym, a względna równowaga na Wydziale Leśnym.

W SGGW przeważała w publikacjach wyników badań „nauka artykułowa” nad „nauką książkową”. Ogółem liczba publikacji doszła do ponad 180 (1933/1934). Biblioteka SGGW posiadała (stan z VIII 1935) 31 397 woluminów (nie licząc dubletów) i 235 tytułów wydawnictw periodycznych. Zatrudniano w roku ak. 1924/1925 20 profesorów, 2 zastępców profesora, 28 wykładowców, 11 adiunktów, 14 starszych asystentów oraz 44 asystentów wolontariuszy. W roku ak. 1933/1934 nominalnie istniało (nie wszystkie były obsadzone) 27 katedr, w tym 17 zwyczajnych. Liczba docentur zwiększyła się do 22. W roku ak. 1934/1935 zatrudniano 69 pracowników pomocniczych (16 adiunktów, 40 starszych asystentów, 9 młodszych i 4 zastępców). W latach 1918-1937 nadano w SGGW 44 stopnie doktora (WR – 35, WL – 6, WO – 3) oraz przeprowadzono 24 habilitacje (WR – 15, WL – 5, WO – 4).

Podstawą prac badawczych były własne majątki doświadczalne i stacje naukowe. W ramach folwarku Skierniewice wyodrębniono Pola Doświadczalne (1921), następnie (1933/1934) rozbudowane do 36 ha. Ogrody Skierniewickie zajmowały 35,5 ha parku, 10 ha ziemi uprawnej (w tym 3 ha sadu). Ogrody stały się po modernizacji jednostką dochodową, przy zachowaniu funkcji dydaktycznej i badawczej. Obszar ogrodów rozbudowano do 65,6 ha (1934/1935) kosztem folwarku. Pojawiła się pasieka (1926) i Ogród Pomologiczny (1927). Obszar leśny ograniczono w 1927 roku do leśnictwa Strzelna koło Rogowa (1199 ha), również był dochodowy. Wydzielono z tego obszaru Arboretum (42 ha) i powierzchnie doświadczalne (18,7 ha). Dobra w Chylicach (144,2 ha) traktowano wyłącznie w kategoriach dochodowych, podobnie jak majątek Dębowice (235 ha), przejęty jako zapis testamentowy 1 lipca 1927 roku (był zadłużony hipotecznie). Do tego dochodziła dzierżawiona od 1922 roku Biologiczna Stacja Doświadczalna Rybacka w Rudzie Malenieckiej (22 stawy nad rzeką Czarną, dopływem Pilicy). W sumie dochody z majątków po uwzględnieniu kosztów nie stanowiły istotnej pozycji w budżecie SGGW. Wydatki osobowe stanowiły (1927/1928) 877 236 zł, a rzeczowo-administracyjne 270 433 zł. Wśród wydatków osobowych dominowały pobory pracowników naukowych (55,2 proc.), urzędników (6 proc.) i służb (12,2 proc.). Dotacje ze Skarbu Państwa w roku ak. 1930/1931 spadły do kwoty 88 tys. zł.

Wymieniana na przedostatnim miejscu (ostatnia to AG w Krakowie) listy szkół akademickich (ustawa z 13 VII 1920) Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie opublikowała najobszerniejsze (732 strony w albumowym formacie) wydawnictwo jubileuszowe: Księga pamiątkowa ku uczczeniu potrójnej rocznicy zaczątków, założenia i utrwalenia Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (1906-1911-1916-1936) , Warszawa 1937.

W latach 1918-1939 ukończyło studia na SGGW 2570 osób (WR – 1253, WL – 847, WO – 470). Liczba obcokrajowców wśród absolwentów dochodziła do 15 proc.. Systematycznie rosła liczba studentek (z 5,3 proc. do 27 proc.). W roku 1939 zatrudniano 82 profesorów i docentów oraz 83 adiunktów i asystentów. ☐