Wraz z wejściem w życie reformy nauki w 2010 roku nastąpiły istotne zmiany w działalności Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Agencja zyskała nowe kompetencje i możliwości rozwoju, za którymi poszło również znacznie wyższe finansowanie ze środków publicznych. Rok 2011 Centrum rozpoczynało z planem budżetu w wysokości 627,83 mln zł, na koniec roku planowany budżet wynosił 1 352,05 mln zł w części zasadniczej oraz 1 195,253 mln zł w ramach programów operacyjnych: Innowacyjna Gospodarka , Kapitał Ludzki , Infrastruktura i Środowisko .

Od 1 stycznia 2011 r. zmiany zaszły także we władzach Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Na stanowisko dyrektora powołany został prof. dr hab. inż. Krzysztof Jan Kurzydłowski.

Programy i projekty strategiczne

Omawiając najważniejsze wydarzenia i informacje z działalności w 2011 roku, należy przypomnieć, że do podstawowych zadań Centrum należy zarządzanie i finansowanie strategicznymi programami badań naukowych i prac rozwojowych. W tym zakresie Centrum prowadziło monitoring realizacji dwóch programów strategicznych wynikających z Krajowego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych, ustanowionego przez ministra nauki 30 października 2008 r., a mianowicie:

programu Zaawansowane technologie pozyskiwania energii , który obejmuje 4 zadania badawcze, dotyczące czystych technologii węglowych oraz wytwarzania paliw i energii z biomasy, realizowane od 2010 do 2015 roku, przy łącznym dofinansowaniu ze środków na naukę ok. 300 mln zł; programu Interdyscyplinarny system interaktywnej informacji naukowej i naukowo-technicznej , w ramach którego realizowane jest zadanie mające na celu utworzenie otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej na sieciowe zasoby wiedzy z okresem realizacji w latach 2010–2013, przy dofinansowaniu około 60 mln zł.

Centrum zarządzało także w 2011 roku realizacją trzech strategicznych projektów badawczych:

Zintegrowany system zmniejszenia eksploatacyjnej energochłonności budynków , który obejmuje 7 zadań badawczych, realizowanych od 2010 r. przez 12 do 36 miesięcy, przy łącznym dofinansowaniu 26,6 mln zł; Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach , obejmujący 8 zadań badawczych, realizowanych od 2011 lub 2012 r., przez 12 do 24 miesięcy, przy łącznym dofinansowaniu 16,1 mln zł; Technologie wspomagające rozwój bezpiecznej energetyki jądrowej , obejmujący 10 zadań badawczych, realizowanych od 2011 lub 2012 r., przez 24 do 36 miesięcy, przy łącznym dofinansowaniu 50 mln zł.

We wrześniu 2011 r. Rada NCBiR rozpoczęła prace nad przygotowaniem projektów strategicznych programów badań naukowych i prac rozwojowych, wynikających z Krajowego Programu Badań, ustanowionego uchwałą Rady Ministrów nr 164/2011 z 16 sierpnia 2011 r. Jako pierwszy do ustanowienia wybrano program Choroby cywilizacyjne, nowe leki oraz medycyna regeneracyjna . Program ten obejmie takie obszary, jak: kardiologia, neurologia i zmysły, onkologia oraz medycyna regeneracyjna. Przygotowywany projekt programu zostanie przekazany do zatwierdzenia ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego w 2012 roku.

Programy Centrum

Oprócz programów strategicznych, w ramach zadań określonych w art. 30 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, prowadzono w 2011 roku prace nad ustanowieniem nowych programów wsparcia prac B+R. Efektem tych prac było ustanowienie następujących przedsięwzięć:

Programu Badań Stosowanych, ukierunkowanego na wsparcie projektów o dużym potencjale rozwojowym, ze wstępnym budżetem na poziomie 1,2 mld zł; Programu INNOTECH, nastawionego na wsparcie projektów średnio– i wysokozaawansowanych technologicznie, z dwoma ścieżkami programowymi: In-Tech (dofinansowanie przedsięwzięć innowacyjnych) i Hi-Tech (dofinansowanie przedsięwzięć z obszaru zaawansowanych technologii), z budżetem wstępnie określonym na 130 mln zł; Programu GRAF-TECH, skierowanego na opracowanie innowacyjnych rozwiązań na bazie grafenu – materiału o perspektywicznych możliwościach wykorzystania w wielu gałęziach przemysłu, z planowanym budżetem 60 mln zł.

Współpraca z podmiotami działającymi na rzecz rozwoju B+R

Istotnym osiągnięciem w zakresie programów badań naukowych, prac rozwojowych i działań przygotowujących do wdrożenia w kluczowych sektorach gospodarki, realizowanych we współpracy z innymi podmiotami, było podpisanie porozumienia o wspólnym programie, ukierunkowanym na opracowanie technologii proekologicznych z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Centrum nawiązało także współpracę ze stowarzyszeniami reprezentującymi branżę lotniczą, zrzeszonymi w Polskiej Platformie Technologicznej Lotnictwa. Efektem tej współpracy było przygotowanie projektu porozumienia w sprawie realizacji programu badań naukowych i prac rozwojowych do przemysłu lotniczego. Podobne porozumienie zostało także uzgodnione z Polską Platformą Innowacyjnej Medycyny.

Centrum podjęło również współpracę z Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości S.A. Zgodnie z porozumieniem podpisanym 9 grudnia 2011 roku, strony będą podejmowały wspólne działania na rzecz wzrostu innowacyjności gospodarki oraz wzrostu poziomu wdrażania i komercjalizacji wyników prac B+R.

Działalność międzynarodowa

Rok 2011 był także okresem intensyfikacji działalności międzynarodowej Centrum. NCBiR występowało w minionym roku jako strona finansująca badania w kilkunastu międzynarodowych konkursach (m.in. w obszarze informatyki kwantowej w ramach ERA-NET CHISTERA, inżynierii materiałowej w ramach ERA-NET MATERA, nanoelektroniki w ramach ERA-NET MNT oraz JU ENIAC, zastosowań nanotechnologii w medycynie w ramach ERA-NET EuroNanoMed, neurologii w ramach ERA-NET NEURON oraz JP Neurodegenerative Disease ), na które łącznie wpłynęło ponad 140 wniosków z udziałem polskich podmiotów.

Centrum, jako narodowa agencja finansująca badania stosowane, przystąpiło do międzynarodowego konkursu Inicjatywy CORNET , adresowanej do zrzeszeń małych i średnich przedsiębiorców, a mającej na celu wsparcie rozwoju reprezentowanych przez nie branż przemysłowych.

W ramach współpracy bilateralnej w 2011 r. NCBiR ogłosiło konkursy na wspólne projekty polsko-izraelskie oraz polsko-niemieckie. Centrum podpisało również umowę o wspólnym konkursie z Luksemburgiem w obszarze usług innowacyjnych (nabór wniosków w tym programie jest przewidziany w 2012 roku).

Ważnym osiągnięciem 2011 roku było opracowanie, we współpracy z The Research Council of Norway, propozycji programu polsko-norweskiej współpracy badawczej, z budżetem około 40 milionów EURO. Pierwszy konkurs w ramach tego programu jest planowany na rok 2012.

Należy odnotować także pozytywny wynik audytu NCBiR, przeprowadzonego w związku z udziałem w Programie EUROSTARS. Audyt ten umożliwił refundację około 30 proc. środków finansowych przekazanych polskim uczestnikom programu, którzy są finansowani z budżetu Centrum.

Wsparcie rozwoju kadry

W sferze wspierania rozwoju kadry naukowej Centrum realizowało Program LIDER, w ramach którego finansowane są projekty badawcze, kierowane przez naukowców rozpoczynających karierę naukową – liderów zespołów badawczych. W 2011 r. monitorowano realizację 59 projektów, wyłonionych do finansowania w ramach I i II konkursu, przeprowadzonych w poprzednich latach, oraz ogłoszono III konkurs Programu LIDER.

Badania na rzecz bezpieczeństwa i obronności

We współpracy z ministrem obrony narodowej i ministrem spraw wewnętrznych zostały uzgodnione priorytetowe obszary, w ramach których mogą być realizowane badania naukowe i prace rozwojowe. Priorytetowe obszary odnoszą się do 7. kierunku badań naukowych i prac rozwojowych, określonego w Krajowym Programie Badań. Z MON i MSW uzgodniono również założenia do sześciu projektów programów strategicznych.

Ponadto w 2011 r. ogłoszony został konkurs nr 1/2011 na realizację projektów z dziedziny badań naukowych i prac rozwojowych na rzecz bezpieczeństwa i obronności państwa.

Łączne nakłady Centrum na wszystkie projekty ze sfery obronności i bezpieczeństwa w roku 2011 wyniosły 416 740 907,05 zł i warto podkreślić, że budżet przeznaczony na finansowanie tego typu badań na rok 2011 został wykonany w 99,66 proc.

Zadania zlecone ministra nauki

W roku 2011 w Centrum prowadzono prace związane z realizacją zadań zleconych przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego w zakresie zadań związanych z finansowaniem, monitorowaniem i rozliczaniem projektów: badawczych zamawianych, badawczych rozwojowych z konkursów I-IV, VI i X, celowych, na rzecz bezpieczeństwa i obronności państwa, w ramach Przedsięwzięcia IniTech i Inicjatywa Technologiczna I, w ramach Programu Wieloletniego Poprawa warunków i bezpieczeństwa pracy – Etap I i Etap II , w ramach Programu Wieloletniego Polskie Sztuczne Serce oraz w ramach międzynarodowych programów typu ERA-NET i Inicjatywa EUREKA.

Dodatkowo rozstrzygnięto 3. konkurs na polsko-singapurskie projekty badawcze oraz podjęto udział w konkursie pilotażowym inicjatywy Joint Programming FACCE .

Centrum przejęło również od MNiSW prowadzenie inicjatywy Patent Plus , wspierającej zwiększenie efektywności zarządzania własnością intelektualną poprzez patentowanie oraz Kreator Innowacyjności , który służy zwiększeniu aktywności publicznych organizacji badawczych i przedsiębiorców w zakresie komercjalizacji wiedzy.

Programy operacyjne

Od 1 września 2011 r. Centrum stało się instytucją pośredniczącą dla trzech programów operacyjnych: Innowacyjna Gospodarka , Kapitał Ludzki , Infrastruktura i Środowisko , przejmując zadania wykonywane dotychczas przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego. Wraz z zadaniami do Centrum przeszła grupa 119 pracowników ministerstwa, obsługujących programy operacyjne. ☐