Co sprawia, że młody człowiek decyduje się, by zostać naukowcem? Jak rozwijać pasję do nauki i kariery naukowej? Jak przyciągać do nauki kolejne wielkie talenty? Jaka jest rola badaczy w rozwiązywaniu najważniejszych problemów, przed którymi stanęła Europa? Czym jest odpowiedzialność naukowca? Jaka jest misja ludzi nauki? Jak skutecznie i nowocześnie mówić o odkryciach naukowych? Te m.in. pytania stały się punktem wyjścia do dyskusji, w których udział wzięli wybitni badacze z różnych zakątków świata.

Odbywające się od 25 do 27 września w Warszawie sympozjum SCIENCE – Passion, Mission, Responsibilities zgromadziło około 350 uczestników, wśród których znaleźli się przedstawiciele Komisji Europejskiej, ONZ, Fundacji Nobla, a także 280 stypendystów programu Marie Curie Actions, pochodzących z 47 krajów, m.in. z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Włoch, Niemiec czy Francji. Idea zorganizowania konferencji w Warszawie, miejscu urodzenia Marii Skłodowskiej-Curie, została zaproponowana Komisji Europejskiej przez minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbarę Kudrycką na początku 2010 r. jako sztandarowe wydarzenie polskiej prezydencji. Honorowym patronatem konferencję objął Prezydent RP Bronisław Komorowski, natomiast jej organizatorami były: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Komisja Europejska oraz Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE.

Potęga nauki

– Nauka nie zna granic i widać to doskonale podczas tego zjazdu. Dziękuję polskiej prezydencji za zebranie tylu wspaniałych naukowców w jednym miejscu – powiedziała unijna komisarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży Androulla Vassiliou podczas inauguracji wydarzenia. Przypominając o obchodach piętnastej rocznicy ustanowienia programu Marie Curie Actions, komisarz podkreśliła jego ogromną rolę w rozwijaniu pasji, mobilności i kariery naukowej, poszerzaniu wiedzy oraz doskonaleniu umiejętności młodych naukowców oraz o jego znaczeniu dla europejskiej ekonomii, której podstawę stanowią wiedza i innowacje. Androulla Vassiliou zaznaczyła również, że tegoroczne obchody 100-lecia przyznania Nagrody Nobla Marii Skłodowskiej-Curie są doskonałą okazją do promowania nauki i projektów naukowych wśród szerokiej publiczności.

Uczestników sympozjum przywitała również minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka. – Jestem bardzo dumna, że podczas tego zjazdu możemy spotkać ponad 300 wybitnych naukowców, którzy przyjechali do Warszawy, by podzielić się swoimi doświadczeniami z okresu bycia stypendystami Marie Curie Actions oraz by nawiązać nowe kontakty i wspólnie wypracowywać nowe koncepcje badawcze. Chciałabym życzyć nam wszystkim, aby konferencja stała się źródłem wielu istotnych i przełomowych wniosków – zaznaczyła.

Jubileuszowy, piętnasty już zjazd stypendystów Marie Curie Actions odbywa się w tym roku pod hasłem Nauka – pasja, misja, zobowiązanie i jest jednym z najważniejszych wydarzeń naukowych polskiej prezydencji. Prestiżowy unijny program stypendialny Marie Curie Actions od 15 lat wspiera wymianę międzynarodową badaczy i ich szkolenia na każdym etapie kariery naukowej. Program pomaga w rozwoju kariery naukowej nie tylko poprzez finansowanie grantów badawczych, ale także poprzez podejmowanie działań likwidujących bariery stojące na przeszkodzie wprowadzania w Europie tzw. piątej swobody – swobodnego przepływu wiedzy i technologii. Od 1996 r. umożliwił on rozwój około 50 tys. najlepszych młodych naukowców pochodzących z blisko 130 krajów w Europie i na świecie. Dotychczas program przyczynił się do nawiązania długofalowej współpracy pomiędzy uczelniami, instytutami badawczymi, przedsiębiorstwami oraz innymi organizacjami działającymi w sferze badań i rozwoju, ulokowanymi w 67 krajach, zarówno w Europie, jak i poza jej granicami. Tylko w 7. Programie Ramowym UE budżet projektu przekroczył 4,7 mld euro. Od 2007 do 2011 roku w jego ramach sfinansowanych zostało ponad 5 tys. projektów naukowych na łączną kwotę 1,87 miliarda euro. – Kilkadziesiąt tysięcy stypendystów – proszę sobie wyobrazić, jaka potęga tkwi w takim naukowym networkingu – podkreślała komisarz Vassiliou. Wyraziła ona również przekonanie, że konferencyjne dyskusje pomogą w lepszym przygotowaniu budżetu na następny okres finansowania. Komisarz zaprosiła także wszystkich uczestników na następny zjazd, który odbędzie się jesienią 2012 r. na Cyprze.

O ogromnym znaczeniu programu dla rozkwitu kariery naukowej i rozwoju mobilności mówiła także sekretarz stanu, prof. Maria Elżbieta Orłowska, również stypendystka Marie Curie Actions. Zwracając się do uczestników sympozjum, akcentowała ich siłę, talent, który już został rozpoznany, a także niezwykłą pasję. Podkreślała, jak ważna w tym doświadczeniu jest właśnie obserwacja tego, w jaki sposób naukowcy z innych krajów prowadzą badania, korzystają z laboratoriów, wyznaczają cele naukowe i realizują projekty. Prof. Orłowska dodała, że prawdziwe efekty stypendium Marie Curie Actions pojawiają się z czasem, w przeciągu kilku lat, wtedy właśnie rozpoznajemy, co sami zaoferowaliśmy, z czego udało nam się skorzystać oraz w jaki sposób taki wyjazd wpłynął na rozwój naszej kariery naukowej.

Minister Kudrycka podkreślała, że w program Marie Curie Actions nagradza projekty interdyscyplinarne o charakterze międzynarodowym, przedsięwzięcia oryginalne – takie, które mogą zmieniać dotychczasowy stan nauki. Z kolei komisarz Vassiliou dodała, że choć większość projektów dotyczy badań stosowanych, granty trafiają także do humanistów. – Mamy wiele projektów związanych z prawami człowieka, literaturą, ekonomią – podkreśliła unijna komisarz.

Bądź innowacyjny

W warszawskim Centrum Nauki Kopernik badacze oraz zaproszeni goście podczas kilkunastu sesji tematycznych i paneli dyskusyjnych rozmawiali m.in. o kryzysie ekonomicznym, bezpiecznej żywności, bioróżnorodności, transporcie, efektywnym wykorzystaniu surowców naturalnych, bezpieczeństwie energetycznym czy zmianach klimatycznych.

– Nieprzypadkowo na miejsce konferencji wybraliśmy polską stolicę. To miejsce urodzenia Marii Skłodowskiej-Curie, której pasja, energia, a także odpowiedzialność i misja w nauce są szeroko znane Europejczykom oraz ludziom na całym świecie – powiedziała minister Kudrycka. Zaznaczyła też, że kariera badaczki może stanowić drogowskaz dla uczonych z całej Europy. – Spotkania takie jak to mają pomóc naukowcom w tym, by z dumą naśladowali drogę życiową Marii Skłodowskiej-Curie – wyjaśniała minister. W podobnym tonie wypowiedział się także przewodniczący Parlamentu Europejskiego prof. Jerzy Buzek, który w swoim przesłaniu nagranym dla uczestników sympozjum stwierdził: – Nauka to misja i odpowiedzialność. Niech motto tej konferencji nadaje kierunek waszej ścieżce naukowej, ponieważ przyszłość Europy zależy od Was .

Podczas panelu otwierającego konferencję pojawił się również temat konieczności zacieśniania współpracy między przedstawicielami biznesu a naukowcami.

– Chcemy, żeby doktoranci byli w stanie odpowiedzieć na potrzeby przemysłu i biznesu – podkreśliła komisarz Vassiliou. Minister Kudrycka dodała, że niezwykle istotna jest w tym przypadku inicjatywa stworzenia doktoratu przemysłowego. – To on daje szansę bliższej i bardziej efektywnej współpracy naukowców i biznesu, której wynikiem będą innowacyjne technologie, zmieniające rzeczywistość europejską – powiedziała minister.

Wybitni młodzi badacze prezentowali podczas zjazdu wyniki badań realizowanych w ramach projektów Marie Curie Actions, a także dzielili się doświadczeniami na temat innowacyjnych sposobów popularyzowania rezultatów badań naukowych wśród społeczeństwa.

W czasie sympozjum wręczone zostały nagrody w ogłoszonym 17 czerwca 2011 r. konkursie Promocja nauki – bądź innowacyjny . Pomysłodawcy konkursu zaprosili do uczestnictwa w nim badaczy Marie Curie Actions, którzy w atrakcyjny i innowacyjny sposób zaprezentowali naukowe fenomeny, odkrycia, aplikacje i sposoby myślenia. Rywalizujący ze sobą w konkursie naukowcy mogli zgłaszać swoje propozycje w trzech kategoriach. Komisja złożona z dziennikarzy i naukowców specjalizujących się w promocji nauki (Magdalena Fikus, Jérémy Erismann, Monika Schlichtner, Jacek Błoniarz, Wojciech Mikołuszko i Wiesław Studencki) wyłoniła zwycięzców konkursu. Główne nagrody trafiły do Dominiki Bijos (za komiks To pee or not to pee? ), Erika Zieglera (za zdjęcie Connective pathways in the human brain ) oraz Wilco Verberka (za film Oxygen ).

Duże zainteresowanie uczestników konferencji wzbudziła sesja Towards the Nobel Prize z udziałem prof. Michaela Sohlmana z Fundacji Nobla. W rozmowie z Wojciechem Mikołuszko profesor ujawnił kulisy wyboru przyszłych noblistów, opowiedział także, jak najbardziej prestiżowa nagroda naukowa ułatwia promowanie przełomowych dokonań i odkryć.

Podczas konferencji odbyło się również oficjalne otwarcie przez Komisję Europejską platformy internetowej Marie Curie Alumni, której celem jest poprawa komunikacji pomiędzy stypendystami Marii Curie Actions.

Wnioski z konferencji zostaną także wykorzystane w nowym programie Komisji na rzecz badań naukowych i innowacji Horizon 2020 , który obejmie działania Marie Curie i Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii. Komisja zaproponowała, aby budżet nowego programu w latach 2014-2020 wynosił 80 mld euro (w obecnym budżecie na badania naukowe przeznaczono 55 mld euro). Zdaniem komisarz Vassiliou program Marie Curie, na który w latach 2007-2013 przeznaczono 4,7 mld euro, powinien otrzymać znacznie większe środki. ☐