Praktyka pokazuje, że najlepiej potrzeby środowiska naukowego znają sami badacze. Dlatego reforma nauki (weszła w życie 1.10.2010) przekazuje decyzję o kluczowej dla nauki kwestii – finansach – właśnie w ich ręce. Teraz to nie urzędnicy czy politycy podejmują decyzje o wysokości kwot przekazywanych poszczególnym ośrodkom, ale robią to autorytety naukowe zgromadzone wokół Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Takie przejęcie części dotychczasowych kompetencji ministra oznacza zwiększenie autonomii, ale i odpowiedzialności środowiska naukowego.

Reforma promuje dzielenie środków pomiędzy poszczególne ośrodki na podstawie konkursów; zmniejsza to znaczenie stosowanej dotąd dotacji statutowej, ale przede wszystkim sprawia, że pieniądze dostają najlepsi badacze proponujący najważniejsze i najciekawsze projekty. Oczywiście ten sposób wymaga też dobrze działającego systemu oceny wyników badań – to motywujące i potrzebne, by nowe rozwiązania działały przejrzyście oraz sprawnie. Tę rolę przyjmuje na siebie Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych, który kierując się uproszczonymi zasadami oceni jakość działalności naukowej oraz badawczo-rozwojowej we wszystkich placówkach. Wyniki jego pracy bezpośrednio wpłyną na wysokość wsparcia finansowego pochodzącego z budżetu państwa.

Istotne znaczenie dla rozwoju nauki mają inwestycje w zaawansowaną aparaturę i infrastrukturę badawczą. To one bowiem stanowią fundament pod wynalazki, zapewniając tym samym nowoczesne środowisko pracy dla utalentowanych naukowców. Środki krajowe, wspomagane funduszami europejskimi, już dziś zmieniają naukową rzeczywistość naszego kraju. Dzięki szerokiemu wsparciu powstają nowoczesne budynki, doskonale wyposażone laboratoria, których poziom już dziś nie odbiega od poziomu dobrych ośrodków europejskich.

Nowe zasady finansowania nauki szybko przyniosą wymierne efekty – w lepszych projektach zostaną uzyskane ważniejsze i ciekawsze wyniki o większym potencjale wdrożeniowym, a te dadzą Polsce nowe wynalazki i odkrycia.

Twórcy reformy zdecydowali się na podział pieniędzy w drodze konkursów, ponieważ metoda ta jest najbardziej obiektywna i eliminuje uznaniowość, nepotyzm i inne niebezpieczne zjawiska, które pojawiają się nieuchronnie w zastałych, od dawna niezmienianych strukturach. W przypadku konkursów, których zasady są jasne i powszechnie dostępne, a rozstrzygnięcia zależą od najlepszej klasy polskich i zagranicznych fachowców, nauka może tylko zyskać, stać się nowoczesna, dynamiczna i atrakcyjna. Wiele uwagi poświęcono też kwestiom etyki w nauce. Podczas przyznawania środków na badania naukowe brane są pod uwagę prawomocne orzeczenia o naruszeniu zasad etyki, a w Polskiej Akademii Nauk powołana została specjalna komisja do spraw etyki w nauce, która opracuje kodeks etyki naukowca. Także w samym ministerstwie inicjowanych jest wiele działań promujących przejrzyste i wysoko etyczne zasady postępowania oraz dobre praktyki i wysokie standardy w procedurach recenzyjnych. ☐