Rok 2011 będzie dwudziestym rokiem istnienia Fundacji i także po raz dwudziesty zostaną przyznane Nagrody FNP. W tym roku zmieniają się jednak zasady przyznawania tego wysoko cenionego przez nasze środowisko wyróżnienia za wybitne osiągnięcia i odkrycia badawcze. W Fundacji bardziej wierzymy w ewolucję niż w rewolucję i taki też charakter mają wprowadzane przez nas zmiany. Uważamy, iż będą one dobrze służyły dostosowaniu zasad konkursu do aktualnej kondycji nauki i realiów jej uprawiania.

Istotna zmiana dotyczy odejścia od wymogu zgłaszania do konkursu tylko tych wybitnych osiągnięć naukowych, które zostały uzyskane lub potwierdzone w ciągu czterech lat poprzedzających datę zgłoszenia. Zapis ten, wprowadzony w pierwszych latach funkcjonowania Nagrody FNP, miał dobitnie wskazywać na zerwanie z tradycją nagradzania za „całokształt pracy naukowej” (co czasami mogło oznaczać wyróżnianie ilościowo dużego, ale niekoniecznie wartościowego dorobku osób zwykle żegnających się już z czynną pracą badawczą). Fundacja zdawała sobie jednak sprawę z arbitralności wyboru akurat takiego – czteroletniego, a nie innego przedziału czasowego, a także z jego niedopasowania do specyfiki odkryć naukowych, których prawdziwe znaczenie może ujawnić się po dłuższym czasie. Zgodnie z nowym regulaminem Nagród Fundacji, do konkursu mogą być zgłaszane precyzyjnie zdefiniowane osiągnięcia naukowe, niezależnie od momentu ich dokonania, pod warunkiem jednakże, iż w elastycznie pojętym „ostatnim czasie” została potwierdzona ich waga, oryginalność i znaczenie dla rozwoju nauki (wyrażające się np. w otwarciu nowych pól eksploracji naukowej, wzroście cytowalności, rozwoju nowej metodologii badawczej, wdrożeniach itp.). Fundacja nadal będzie przykładać kluczową wagę do jasnego, ścisłego zdefiniowania istoty osiągnięcia naukowego kandydata zgłaszanego do Nagrody, a nie do jego ogólnego dorobku naukowego.

Zgodnie z nowo sformułowaną preambułą: „Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej służą wyróżnianiu aktywnych zawodowo uczonych, których uznane dokonania przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata”.

Nazwa Fundacji na rzecz Nauki Polskiej może niekiedy sugerować misję Fundacji rozumianą jako wspieranie nauki wyłącznie w Polsce. Obecne regulaminowe doprecyzowanie kategorii badaczy, którzy mogą ubiegać się o Nagrodę FNP pokazuje, jak w Fundacji rozumiemy pojęcie działania na rzecz nauki polskiej. Od przyszłorocznej edycji konkursu mogą być to więc:

1. uczeni polscy pracujący w Polsce;

2. uczeni polscy pracujący poza granicami kraju pod warunkiem, że utrzymują stałe i żywe, udokumentowane wspólnymi badaniami i publikacjami kontakty naukowe z Polską;

3. uczeni obcokrajowcy pracujący w Polsce, o ile ich osiągnięcie zostało dokonane na terenie RP;

4. uczeni obcokrajowcy zajmujący się problematyką polską.

Kolejna zmiana dotyczy zdefiniowania obszarów, w których przyznawana jest Nagroda Fundacji. Dotychczasowe kategorie (nauki humanistyczne i społeczne, nauki przyrodnicze i medyczne, nauki ścisłe oraz nauki techniczne) coraz mniej przystawały do praktyki funkcjonowania dzisiejszego, wysoce interdyscyplinarnego świata nauki. Coraz częściej spotykaliśmy się z problemem niespójności wyróżnianych w jednym obszarze osiągnięć, ponieważ bardzo trudno dziś precyzyjnie określić granice dziedzin nauki – np. ustalić granicę między naukami ścisłymi i technicznymi. Obecny podział obejmuje zatem:

nauki o życiu i o Ziemi, nauki chemiczne i o materiałach, nauki matematyczno-fizyczne i inżynierskie, nauki humanistyczne i społeczne.

Ten sam podział konsekwentnie przenosimy także na inne programy, te same kategorie stosujemy w nowym regulaminie programu MISTRZ.

Od wielu lat, niezależnie od naszego dystansowania się od tego określenia, Nagrody FNP są przez media nazywane „polskimi Noblami”. Trzeba przyznać, iż wypracowane przez dziesięciolecia procedury Fundacji Noblowskiej stanowiły dla nas źródło inspiracji przy wprowadzaniu zmian w procedurze Nagród FNP. Jedną z nich jest utajnienie faktu zgłoszenia kandydata do Nagrody Fundacji. Obecnie więc kandydat na żadnym etapie procedury konkursowej nie będzie informowany o zgłoszeniu jego kandydatury. Nie chodzi tu bynajmniej o sprawienie niespodzianki laureatowi, lecz o dalszą obiektywizację procesu oceny zgłoszonego do Nagrody osiągnięcia.

Temu samemu celowi przyświeca doprecyzowanie kryteriów oceny recenzenckiej oraz zasad unikania konfliktu interesów na każdym etapie konkursu (dotyczących osób nominujących, recenzentów, władz i pracowników Fundacji), a także rozszerzenie puli osób nominujących i ich rotacyjność w kolejnych latach.

Zachęcamy do zapoznania się z nowym regulaminem Nagród FNP na stronie internetowej Fundacji (www.fnp.org.pl). Mamy nadzieje, że wprowadzone zmiany będą służyć dalszemu wzmacnianiu prestiżu Nagród.

 

prof. dr hab. Andrzej Członkowski,

przewodniczący Rady Fundacji na rzecz Nauki Polskiej