Dominującymi tematami dyskusji społeczności akademickiej w ostatnich miesiącach były: przeprowadzona kategoryzacja jednostek naukowych oraz przyjęte przez rząd projekty nowelizacji Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i Ustawy o stopniach i tytule naukowym.

Wyniki kategoryzacji wywołały spore poruszenie (i liczne odwołania), szczególnie wśród uczelni wyższych – uznano je dość powszechnie za niemiarodajne, oparte na wadliwie skonstruowanych kryteriach. Rada Główna ma w związku z tymi wynikami gorzką satysfakcję, gdyż w swojej uchwale z lutego br. (uchwała nr 16/2010) wyraziła przekonanie, że właściwszym byłoby przeprowadzenie kategoryzacji według zasad, do których jednostki akademickie przygotowywały się od kilku lat, zasadnie spodziewając się stabilności prawa i przewidywalnych warunków jego funkcjonowania, bądź według zasad przewidzianych w ustawach o nauce.

Można mieć obawę, że wyniki przeprowadzonej kategoryzacji będą miały dalsze niepożądane skutki, jeżeli zostanie wprowadzony w życie projekt rozporządzenia Ministra NiSW z 25 sierpnia br. w sprawie „kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę na finansowanie działalności statutowej”. Rada negatywnie zaopiniowała ten projekt (uchwała nr 84/2010 z 9 września). Zdaniem Rady, niewłaściwie jest przypisanie współczynników kosztochłonności do dyscyplin naukowych bez rozróżnienia grup jednostek naukowych (instytuty PAN, instytuty badawcze, jednostki uczelni), gdyż jednostki należące do różnych grup uprawiające tę samą dyscyplinę mają z reguły statutowe zadania naukowe i badawczo-rozwojowe o odmiennym charakterze i celu, a więc różniące się kosztochłonnością utrzymania potencjału badawczego. Rada jest też zdania, że założone w projekcie rozporządzenia wartości współczynników przypisanych poszczególnym grupom jednostek – 1 dla instytutów PAN, 0,7 dla instytutów badawczych, 0,3 dla jednostek uczelnianych – są nieracjonalne i nie mogą być zaakceptowane przez uczelnie.

Sądzę, że podstawowym źródłem wad przyjętych zasad przeprowadzonej kategoryzacji i przyznawania środków na naukową działalność statutową we wspomnianym projekcie rozporządzenia, jest brak racjonalnych kryteriów określających, czemu mają służyć te środki w poszczególnych grupach jednostek, a jest chyba oczywiste, że zasadnicze cele i uwarunkowania ich działalności naukowej i badawczo-rozwojowej są odmienne. Miejmy nadzieję, że powoływanemu właśnie Komitetowi Ewaluacji Jednostek Naukowych uda się właściwie rozwiązać tę kwestię.

Podczas listopadowego posiedzenia plenarnego Rady przedstawiłem podsumowanie uwag i postulatów dotyczących projektów nowelizacji Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz Ustawy o stopniach i tytule naukowym, m.in. na podstawie uchwały Rady (uchwała nr 43/2010 z kwietnia br.), uchwał konferencji rektorów (m.in. KRASP, KRZaSP, KRUP, KRPUT i KRePSZ), uchwał PKA i CK, uchwał PSRP i KRD, uchwał związków zawodowych, stanowiska PZPP Lewiatan, a także wystąpień w czasie publicznego wysłuchania w Sejmie (9 listopada). W dyskusji na temat przedstawionego materiału wzięli udział m.in.: minister Barbara Kudrycka, poseł Andrzej Smirnow, przewodniczący Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu oraz prof. Katarzyna Chałasińska-Macukow, przewodnicząca KRASP. Sądzę, że przedstawiony materiał i głosy w dyskusji przekonują, że konieczne jest wprowadzenie szeregu zmian do projektów tych ustaw w trakcie prac sejmowych. Gdy piszę tę notatkę, zapadła już decyzja, że projekty ustaw trafią pod obrady Podkomisji Stałej ds. nauki i szkolnictwa wyższego, z terminem zakończenia prac do 15 stycznia 2011 r. Biorąc pod uwagę złożoność materii tych ustaw, założony termin zakończenia prac wydaje się mało realistyczny. Można mieć wątpliwość, czy ten pośpiech jest oparty na racjonalnych przesłankach.

Rozpoczęła się intensywna akcja informacyjno-szkoleniowa (przewidziano ok. 200 spotkań ze środowiskiem akademickim) związana z wdrożeniem Krajowych Ram Kwalifikacji, przewidywanym w projekcie Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym . W jej ramach MNiSW wydało książkę poświęconą tej problematyce, która ma być szeroko dystrybuowana. To ważne przedsięwzięcia, gdyż dotychczasowe zrozumienie istoty, celu i środków wdrażania KRK jest w społeczności akademickiej zdecydowanie niewystarczające.

W połowie października rozpoczęło pracę Forum Ekspertów powołane przez minister Barbarę Kudrycką, którego zadaniem jest przygotowanie projektu strategii rozwoju szkolnictwa wyższego do roku 2010, z wykorzystaniem dwóch opracowanych już strategii – środowiskowej i opracowanej na zamówienie MNiSW. W wyniku dyskusji, za bazową do prac Forum przyjęto strategię środowiskową. Pracami kieruje minister Zbigniew Marciniak. W mojej ocenie (jestem członkiem Forum), prace przebiegają pomyślnie i jest szansa ich zakończenia w styczniu 2011 r.

Na październikowym posiedzeniu plenarnym Rady przedstawiciele Parlamentu Studentów RP omówili praktyczne problemy funkcjonowania Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z punktu widzenia przepisów dotyczących studentów. ☐