Edukacja receptą na kryzys

O sile i innowacyjności gospodarki każdego kraju decyduje sprawna edukacja, tymczasem, jak wskazują badania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, w czasie kryzysu wiele państw ogranicza środki finansowe przekazywane właśnie na edukację. Aby sprostać nowym wyzwaniom, jakie stawia przed nami wzrost innowacyjności społeczeństw, trzeba przemodelować tradycyjny system finansowania nauki oraz wspierać transformację systemów edukacyjnych – do takich wniosków doszli uczestnicy Education Leaders Forum.

Czwartą edycję forum poświęcono roli szkolnictwa wyższego w stymulowaniu rozwoju gospodarki oraz analizie barier stojących na przeszkodzie współpracy nauki z biznesem. Głównym celem obrad było wypracowanie modelu współpracy rządu z sektorem edukacji, jako czynnika decydującego o sile gospodarki. W przemówieniu inauguracyjnym minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka podkreśliła, że polskie uczelnie także dostrzegają potrzebę zmian poprzez ściślejszą współpracę z sektorem gospodarki. – W naszych reformach, z niezwykłą troską podchodziliśmy szczególnie do tych zapisów, które poprawić mają relację między polską nauką a gospodarką, zarówno w sferze B+R, komercjalizacji wyników badań naukowych, jak i ściślejszej współpracy uczelni z pracodawcami. Nasz program kierunków zamawianych przynosi już wymierne efekty w postaci wzrostu ilości studentów i jakości studiów matematycznych, przyrodniczych i technicznych, ponieważ specjalistów z tych dziedzin, od lat już potrzebują przedsiębiorcy działający w Polsce – mówiła szefowa resortu nauki.

Zdaniem prezesa Microsoft International, Jeana-Philippe’a Courtois, szczególnie zainteresowane tym, by umiejętności zdobywane przez studentów były ściśle powiązane z wymaganiami rynku, są duże korporacje. – Naszą rolą jest wspieranie specjalistów do spraw edukacji, polityków oraz środowiska akademickiego w ich wysiłkach jak najlepszego przygotowania dzisiejszych studentów do przyszłej pracy – zaznaczył Courtois.

Tegoroczne spotkanie w ramach Education Leaders Forum odbyło się 7 i 8 lipca br. w warszawskim Centrum Olimpijskim. Na dwa dni do Polski zjechali ministrowie oraz eksperci do spraw szkolnictwa z Europy i świata. Forum organizowała firma Microsoft we współpracy z UNESCO i European Schoolnet (EUN, konsorcjum, w którego skład wchodzi 31 resortów edukacji z Europy oraz Gruzji i Izraela). Patronat nad wydarzeniem objęło Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Education Leaders Forum 2010 powiązano ze światowym finałem konkursu Imagine Cup, organizowanego przez firmę Microsoft, największego na świecie konkursu technologicznego dla Studentów (więcej na str. 15). ☐

Innowacyjność – konieczne wspólne działania

Innowacje są zagadnieniem na tyle skomplikowanym i pojemnym, że wymagają międzyresortowej współpracy i komplementarnego podejścia – powiedziała prof. Maria Elżbieta Orłowska, sekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, podczas XIV Forum polsko-niemieckiego. Jedną z głównych dyskusji poświęcono powiązaniu gospodarki z nauką.

Wiceminister Orłowska przedstawiła sześć ustaw reformujących naukę oceniając, że pakiet ów radykalnie poprawi podejście do tej dziedziny w naszym kraju. – Po pierwsze, w sposób zasadniczy zmieni się finansowanie nauki. Nie będzie tak zwanych łatwych pieniędzy, wszystkie środki będą rozdzielane w drodze konkursów – zapowiedziała. Ważne będzie także otwarcie funduszy innowacyjnych dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Paneliści podkreślali intensywną współpracę polskich i niemieckich uczelni oraz ośrodków naukowych. Kierująca Polsko-Niemiecką Fundacją na rzecz Nauki prof. Rita Suessmuth zwracała uwagę na duże zainteresowanie studentów wzajemnymi wymianami, ale równocześnie podkreśliła, że nadal trzeba pracować nad likwidowaniem barier i ograniczaniem biurokracji.

Prof. Włodzimierz Bolecki, wiceprezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, przedstawił trzy sposoby wzmocnienia polsko-niemieckiej współpracy na rzecz innowacji: fundusz kapitałowy, targi innowacyjne oraz intensyfikacja szkoleń. Uczestnicy dyskusji poparli inicjatywę zorganizowania osobnej konferencji poświęconej wyłącznie nauce i innowacjom.

Otwierając wydarzenie prof. Władysław Bartoszewski zwrócił uwagę, że forum odbywa się na niewiele miesięcy przed objęciem przez Polskę prezydencji w Unii Europejskiej (1 lipca 2011 – red.). – Bardzo liczymy na doświadczenia i niemieckie, i francuskie oraz współpracę w ramach Trójkąta Weimarskiego – powiedział pełnomocnik premiera do spraw dialogu międzynarodowego.

Forum polsko-niemieckie jest płaszczyzną wymiany doświadczeń i opinii na różnych szczeblach, od samorządowego po rządowy. Rola ta wynika z traktatu pomiędzy Rzeczpospolitą Polską i Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i wzajemnej współpracy z 17 czerwca 1991 roku. XIV Forum odbyło się pod hasłem polsko-niemieckiego partnerstwa dla Europy. Pozostałe dyskusje panelowe dotyczyły wyzwań lokalnych i globalnych w gospodarce, współpracy transgranicznej i międzyregionalnej oraz relacji Unii Europejskiej z jej wschodnimi sąsiadami. Forum odbyło się w Warszawie w dniach 23–24 czerwca br. ☐

Studencki Nobel przyznany

Nagrodę dla najlepszego studenta 2010 roku oraz czek na 15 tysięcy złotych, ufundowany przez Kancelarię Prezydenta RP, zdobył Mirosław Zajdel z Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica. Laureat jest doktorantem na kierunku informatycznym i jednocześnie studentem III roku zarządzania i inżynierii produkcji.

Mirosław Zajdel interesuje się modelowaniem i symulacją zachowań tłumu w sytuacjach zagrożenia. Jego badania polegają na odkrywaniu analogii między zachowaniami zwierząt i ludzi w sytuacji paniki. Obserwacje prowadzi m.in. w podkarpackiej wsi Widacz, z której pochodzi. – Korzystam z aparatu fotograficznego, który daje też możliwość filmowania. Jeśli obserwuję ptaki, to po prostu gwizdkiem sportowym gwiżdżę, by wywołać ich niepokój, a następnie filmuję ich reakcje – opowiada. Laureat Studenckiego Nobla jest autorem wielu artykułów i referatów o optymalizacji sieci transportowych, zachowaniach stadnych i teorii gier w etnologii. Przyznaje, że fascynuje go łączenie z pozoru zupełnie odrębnych dziedzin nauki: matematyki czy informatyki z socjologią, psychologią i biologią.

Laureat zdobywał już wiele nagród i stypendiów. W 2009 roku zajął trzecie miejsce w konkursie Primus Inter Pares; jest dwukrotnym stypendystą ministra nauki i szkolnictwa wyższego. Rektor AGH przyznał mu złotą odznakę Stanisława Staszica. M. Zajdel należy do stowarzyszenia Mensa, działa w Amnesty International i Greenpeace. Lubi podróżować, fotografować, gotować, wędkować i grać na gitarze.

Drugie miejsce w konkursie Studencki Nobel 2010 – Twoja szansa na sukces zajęła Aneta Czarniecka z Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, a trzecie – Krzysztof Wojewodzic z Uniwersytetu Wrocławskiego. Wybrano również dziesięciu branżowych laureatów krajowych. Są to: Monika Ćwiek z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie (nauki przyrodnicze), Daniel Kowal z Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu w Gdyni (inżynieria i technika), Maciej Michalak z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie (medycyna), Wojciech Sieradzon z UMCS (nauki społeczne), Marta Włodarz z SGH (ekonomia), Larysa Rogowska z UW (humanistyka), Roman Wróbel z UP w Lublinie (rolnictwo), Agnieszka Leonkiewicz z Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina (sztuka), Kamil Koniuszewski z AWF w Gdańsku (sport) i Wiktoria Kudela-Świątek z UJ (języki obce).

Studenckiego Nobla po raz drugi przyznało Niezależne Zrzeszenie Studentów. Konkurs ma promować studentów (z uczelni publicznych i niepublicznych), którzy wyróżniają się wiedzą oraz osiągnięciami naukowymi i społecznymi. W tym roku stanęło do niego 779 osób. Najpierw wyłoniono najlepszych z poszczególnych uczelni, następnie rywalizowali oni na poziomie regionalnym, wreszcie 16 finalistów przedstawiało swoje osiągnięcia przed ogólnopolską komisją.

Uroczysta gala finałowa odbyła się 5 lipca w Belwederze. Uczestnicząca w niej minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka chwaliła pomysł przyznawania nagrody i przypomniała, że również rządowi zależy na wyłanianiu „studenckich diamentów”. W przygotowywanej reformie szkolnictwa wyższego przewidziano specjalne stypendia dla najwybitniejszych studentów, które pozwolą im skoncentrować się na pasji badawczej i skrócić drogę od licencjatu do doktoratu. – Utalentowani studenci to nie tylko potencjał uczelni, ale i całego kraju. Musimy zatem te talenty promować i wspierać – zaznaczyła minister. ☐

Pierwsza wśród równych

Badania naukowe, organizacja konferencji, akcje charytatywne, redagowanie gazety. To tylko niektóre z zajęć Sylwii Wiśniewskiej z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, która wygrała tegoroczny, 40. konkurs Primus inter Pares, organizowany przez Zrzeszenie Studentów Polskich. Sylwia Wiśniewska pokonała prawie 800 osób z całej Polski. Najlepsza studentka ma na swoim koncie m.in.: 27 publikacji, przewodniczenie kołu naukowemu, uczestnictwo w międzynarodowych wymianach naukowych, redagowanie stworzonej przez siebie gazety studenckiej „Niezbędnik ekonomisty”. Jest dwukrotną stypendystką Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia w nauce. W 2009 roku wygrała małopolski etap konkursu Studencki Nobel Niezależnego Zrzeszenia Studentów.

Po skończeniu studiów „pierwsza wśród równych” zastanawiała się nad wyborem dalszej drogi: nauka czy gospodarka? Zdecydowała się na katedrę i obecnie jest asystentką w Uniwersytecie Humanistyczno-Przyrodniczym Jana Kochanowskiego. W swoich badaniach analizować chce bariery komunikacyjne między nauką a biznesem. – Większość przedsiębiorstw nie współpracuje z ośrodkami innowacji, które pomagają wdrażać rezultaty badań naukowych, a często nawet nie wie o ich istnieniu – mówi. Badaniu przyczyn tego zjawiska poświęci swoją rozprawę doktorską.

Drugie miejsce w konkursie zajęła Marta Natalia Romanow z Wyższej Szkoły Handlowej w Radomiu (jednocześnie najlepsza w kategorii „dziennikarz”), a trzecie – Mirosław Zajdel z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (równocześnie zdobywca Studenckiego Nobla). Wyróżnieni w pozostałych kategoriach to: Barbara Bejtman z UwB (pedagog), Marek Dołgoszyj z Wyższej Szkoły Handlowej w Radomiu (informatyk), Marek Polański z Akademii Muzycznej w Krakowie (artysta), Tomasz Karasek z SGH (ekonomista), Tomasz Lewandowicz z UG (prawnik), Marlena Anna Czaplarska z UMK (lingwista), Natalia Domaniewska z PŁ (inżynier) i Izabela Natalia Zakrocka z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie (lekarz).

Patronat nad Primus inter Pares objęła minister nauki i szkolnictwa wyższego Barbara Kudrycka.

Polacy w EANiS

Europejska Akademia Nauki i Sztuki opublikowała listę członków z Polski. Do EANiS zostali wybrani: prof. Stefan Angielski (Gdański Uniwersytet Medyczny), Władysław Bartoszewski (były minister spraw zagranicznych, historyk, były wykładowca Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i uniwersytetów niemieckich, sekretarz stanu w Kancelarii Premiera), prof. Elżbieta Borowiecka (Warszawski Uniwersytet Medyczny), prof. Jerzy Buzek (przewodniczący Parlamentu Europejskiego), prof. Stanisław Fijałkowski (artysta malarz, PWSSP, Łódź), prof. Jerzy Holzer (Instytut Studiów Politycznych, Warszawa), prof. Michał Kleiber (Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Warszawa, prezes PAN), prof. Łukasz Korolkiewicz (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, artysta malarz), prof. Andrzej B. Legocki (Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu, przewodniczący Wydziału Nauk Biologicznych PAN), abp prof. Alfons Nossol (Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Opolski), prof. Maciej Nowicki (Politechnika Warszawska, Instytut Ochrony Środowiska, były minister środowiska), prof. Stanisław Olszewski (Instytut Chemii Fizycznej PAN w Warszawie), prof. Lucjan Pawłowski (Politechnika Lubelska, chemik), Krzysztof Penderecki (Akademia Muzyczna w Krakowie, kompozytor), prof. Mara B. Sas-Gustkiewicz (Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie), prof. Marek J. Siemek (Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie), prof. Stanisław Sołtysiński (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, prawnik), prof. Jacek Waltoś (Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie), bp prof. Stanisław Wielgus (Katolicki Uniwersytet Lubelski), prof. Tomasz Winnicki (Politechnika Wrocławska, Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze), prof. Andrzej Zoll (Uniwersytet Jagielloński, Kraków), abp prof. Józef Życiński (kanclerz wielki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, metropolita lubelski). lp

Więcej wolności, więcej szans

14 września Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego, prof. Barbarę Kudrycką.

W myśl nowych propozycji, uczelnie publiczne nadal będą otrzymywać dotację stacjonarną z budżetu państwa, waloryzowaną o czynnik inflacji. Dodatkowo powołany zostanie fundusz projakościowy, z którego skorzystają najlepsze wydziały i jednostki uczelni (publicznych i niepublicznych), które zostaną uznane za Krajowe Naukowe Ośrodki Wiodące (KNOW). Status KNOW przyznawany będzie na 5 lat z możliwością wydłużenia o kolejnych 5. Dodatkowe finansowanie uzyska także 25 najlepszych kierunków studiów, posiadających wyróżniającą ocenę PKA. Rektorzy zyskają szersze uprawnienia w zakresie zarządzania uczelnią i jej majątkiem. Projekt przewiduje dwa alternatywne sposoby powoływania rektora uczelni, kierowników podstawowych jednostek organizacyjnych oraz ich zastępców – w drodze konkursu lub wyboru. Przy zatrudnianiu na stanowiskach naukowo-dydaktycznych w uczelniach obowiązywać mają przejrzyste procedury konkursowe, a informacja o wolnych etatach w szkolnictwie wyższym będzie ogólnie dostępna za sprawą tzw. elektronicznego słupa ogłoszeniowego. Uczeni będą mogli pracować najwyżej na dwóch etatach. Zakazana będzie w uczelniach podległość służbowa osób spokrewnionych i spowinowaconych.

Projekt przewiduje likwidację obowiązujących obecnie sztywnych standardów kształcenia. Uczelnie z uprawnieniami habilitacyjnymi będą mogły samodzielnie tworzyć nowe kierunki i programy studiów, dopasowując je do potrzeb rynku pracy. Nowe przepisy wprowadzają do systemu kształcenia ramy kwalifikacji, które opisują efekty kształcenia: wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne.

Procedura nadawania stopnia doktora habilitowanego skróci się z 11 do ok. 4 miesięcy. Nowością jest propozycja wprowadzenie promotora pomocniczego przy przewodzie doktorskim, co ma rozwiązać problem prowadzenia rosnącej liczby doktoratów.

Do projektu ustawy wprowadzono katalog bezpłatnych usług edukacyjnych. Zwiększeniu ochrony praw studenta ma służyć wprowadzenie umów cywilnoprawnych między uczelnią a studentami studiów stacjonarnych w uczelniach publicznych. Każdy student uczelni państwowej otrzyma pulę punktów, która zapewni mu darmowe studia na jednym kierunku. 10 proc. najlepszych studentów będzie mogło studiować na koszt podatników także drugi kierunek. Nowa ustawa powoła też rzecznika praw absolwenta, który będzie zabiegać o łatwiejszy dostęp do zawodów regulowanych i ułatwienia dla absolwentów na rynku pracy. Uczelnie będą zobowiązane do monitorowania zawodowych losów swoich absolwentów. Przewiduje się ustawowe wprowadzenie uznawalności równoważnych dyplomów uzyskanych w państwach UE, Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz OECD, co ułatwi absolwentom zagranicznych uczelni kariery zawodowe i naukowe w Polsce.