31 grudnia 2009 roku dobiegła końca IX kadencja Rady Głównej. Rada rozpoczęła działalność 1 stycznia 2006 w 33−osobowym składzie – 27 nauczycieli akademickich, 2 doktorantów i 4 studentów. W trakcie kadencji dwukrotnie zmieniali się przedstawiciele studentów i raz przedstawiciele doktorantów. Po rezygnacji 3 osób z grupy nauczycieli akademickich udało się wprowadzić na zwolnione miejsca tylko 2 osoby. W rezultacie Rada Główna zakończyła IX kadencję składzie 32−osobowym. W działalności Rady Głównej IX kadencji uczestniczyło łącznie 46 osób (są one wymienione w sprawozdaniu z działalności w latach 2006−09 dostępnym na stronie internetowej pod adresem: www.nauka.gov.pl).

Działalność Rady Głównej była organizowana i wspierana przez Biuro Rady Głównej. Pracę biura koordynowały kolejno dwie panie dyrektor. W obsłudze biura uczestniczyło 5 dalszych osób, aktualnie – 2 osoby.

Działalność Rady Głównej

Aktywność członków Rady Głównej uwydatniała się na posiedzeniach: komisji i Zespołu Prawnego, Prezydium oraz plenarnych. Przewodniczący lub upoważnieni przez niego członkowie reprezentowali Radę Główną na posiedzeniach, konferencjach, debatach i innych spotkaniach instytucji publicznych oraz szkolnictwa wyższego i nauki.

W okresie kadencji odbyło się 41 posiedzeń plenarnych oraz 45 posiedzeń Prezydium. Posiedzeń komisji było 145. Posiedzenia plenarne rozpoczynały się zwykle debatą na wybrany temat. Odbyły się 32 debaty (w roku 2006 debat było 8, w 2007 – 8, w 2008 – 7 i w 2009 – 9). Dotyczyły one ważnych dla kształcenia akademickiego spraw, jak: wizja (strategia rozwoju) szkolnictwa wyższego; systematyka wiedzy i nauki do celów badawczych i edukacyjnych; model kariery akademickiej w kontekście systemu stopni naukowych i tytułu naukowego; standardy kształcenia oraz standardy kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela; model kształcenia doktoranckiego oraz standardy kształcenia na studiach trzeciego stopnia; relacje między obszarami kształcenia (kierunkami studiów) a obszarami nadawania stopni i tytułów (dziedzinami i dyscyplinami nauki i sztuki); integracja środowisk naukowych i akademickich; programy nauczania w relacji do standardów kształcenia i krajowych ram kwalifikacji; kształcenie zdalne w szkolnictwie wyższym; kształcenie nieformalne w systemie szkolnictwa wyższego; wychowawcza rola uczelni; dostęp młodzieży do edukacji na poziomie podstawowym, gimnazjalnym, ponadgimnazjalnym i wyższym oraz edukacja polonistyczna; problematyka niepełnosprawności w kształceniu na poziomie wyższym; odpłatność za studia (czesne); polityka zatrudniania absolwentów szkół wyższych; mobilność kadry naukowej, doktorantów i studentów; uczelnie a środowiska gospodarcze i społeczne w wymiarze lokalnym, regionalnym oraz ponadregionalnym; miejsce, struktura i rola Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego w polskim systemie edukacji akademickiej i nauki (tematy debat są podane chronologicznie w sprawozdaniu z działalności w latach 2006−09 – dostępnym na stronie internetowej RG).

Przebieg debat był skrótowo relacjonowany w Notatkach przewodniczącego (dostępnych na stronie internetowej RG) publikowanych w „Forum Akademickim”. Efektem niektórych debat były uchwały o kluczowym znaczeniu dla szkolnictwa wyższego i nauki.

Na posiedzeniach prezydium i plenarnych omawiano i opiniowano: projekty aktów prawnych przedłożone przez Prezydenta RP, sejm, senat, rząd, ministrów, inne organa władzy i administracji publicznej oraz uczelnie; projekt budżetu państwa w zakresie szkolnictwa wyższego oraz zasady przyznawania uczelniom dotacji z budżetu państwa; wnioski podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni o przyznanie uprawnień do nadawania stopni naukowych; wnioski uczelni o prowadzenie unikatowych kierunków studiów; wnioski uczelni o prowadzenie nietypowych studiów podyplomowych; zasady przyznawania stypendiów.

W czteroletniej kadencji Rada Główna podjęła 503 uchwały, przyjęła 241 stanowisk i wyraziła 19 opinii. Podjęła szereg inicjatyw strategicznych dla szkolnictwa wyższego i nauki. Włączyła się w dyskusję nad reformą obu sektorów. W podjętych uchwałach i przyjętych stanowiskach Rada Główna wspierała rozwiązania trafne, wskazywała mankamenty obecnych oraz proponowanych rozwiązań i przedstawiała własne propozycje.

Poniżej wymienione są chronologicznie najważniejsze uchwały Rady Głównej IX kadencji dotyczące spraw kluczowych dla szkolnictwa wyższego i nauki: Uchwała Nr 2/2006 z 16 lutego 2006 roku w sprawie standardów kształcenia; Uchwała Nr 33/2006 z 22 czerwca 2006 roku dotycząca propozycji rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego w sprawie standardów kształcenia; Uchwała Nr 128/2007 z 15 lutego 2007 roku o zmianie i modyfikacji treści uchwały Nr 102/2006 Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z 16 listopada 2006 roku w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela; Uchwała Nr 166/2007 z 18 maja 2007 roku w sprawie nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym; Uchwała Nr 240/2007 z 13 grudnia 2007 roku w sprawie poziomu finansowania szkolnictwa wyższego z budżetu państwa; Uchwała Nr 270/2008 z 13 marca 2008 roku w sprawie dokumentu Kierunki zmian w polskim szkolnictwie wyższym; Uchwała Nr 271/2008 z 13 marca 2008 roku w sprawie nazw kierunków studiów w języku angielskim; Uchwała Nr 350/2008 z 11 grudnia 2008 roku w sprawie dokumentu Reguły kształcenia na studiach trzeciego stopnia (doktoranckich); Uchwała Nr 413/2009 z 16 kwietnia 2009 roku w sprawie dokumentu Umocowanie, struktura i rola Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego w systemie szkolnictwa wyższego i nauki; Uchwała Nr 430/2009 z 14 maja 2009 roku w sprawie systematyki wiedzy do celów badawczych i kształcenia na poziomie wyższym; Uchwała Nr 450/2009 z 8 lipca 2009 roku w sprawie dokumentu Założenia do nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki”.

14 grudnia 2007 roku odbyło się nadzwyczajne posiedzenie plenarne z okazji 25−lecia istnienia odrodzonej Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego na mocy ustawy o szkolnictwie wyższym z 1982 roku. Uczestniczyła w nim minister nauki i szkolnictwa wyższego oraz wielu znamienitych gości. Posiedzenie było okazją do podsumowania ćwierćwiecza działalności Rady Głównej oraz zarysowania jej roli w przyszłości. W związku z jubileuszem ukazał się artykuł w „Forum Akademickim”, zatytułowany 25 lat Rady Głównej (w numerze 12/2007).

Kontakty z otoczeniem

Rada Główna, wybieralny organ przedstawicielski szkolnictwa wyższego, współdziałała z ministrami: nauki i szkolnictwa wyższego, edukacji narodowej, kultury i dziedzictwa narodowego, zdrowia, infrastruktury i obrony narodowej oraz Sejmem (Komisją Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisją Finansów Publicznych) i Senatem (Komisją Nauki, Edukacji i Sportu) RP w ustalaniu polityki edukacyjnej państwa oraz w sprawach dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki.

Rada Główna współpracowała z niżej wymienionymi instytucjami szkolnictwa wyższego i nauki: Centralną Komisją ds. Stopni i Tytułów w sprawach przyznawania podstawowym jednostkom organizacyjnym uczelni uprawnień do nadawania stopni naukowych; Konferencją Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Konferencją Rektorów Zawodowych Szkół Polskich oraz innymi konferencjami rektorów w sprawach edukacji akademickiej; Krajową Reprezentacją Doktorantów oraz Parlamentem Studentów Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach kształcenia na pierwszym, drugim i trzecim stopniu; Radą ds. Edukacji i Badań Naukowych przy Prezydencie RP w zakresie edukacji akademickiej i badań; Państwową Komisją Akredytacyjną w sprawach standardów oraz jakości kształcenia; Radą Nauki w sprawach nauki i badań; Polską Akademią Nauk, Polską Akademią Umiejętności oraz Radą Główną Jednostek Badawczo−Rozwojowych w sprawach badań naukowych oraz kształcenia na poziomie wyższym; Fundacją Rektorów Polskich – Instytutem Społeczeństwa Wiedzy w sprawach strategicznych dla rozwoju szkolnictwa wyższego; Urzędem Patentowym RP w sprawach kształcenia w zakresie ochrony własności intelektualnej; Instytutem Problemów Współczesnej Cywilizacji w rozwiązywaniu problemów szkolnictwa wyższego i nauki; Fundacją na rzecz Nauki Polskiej oraz Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji w sprawach promowania jakości i mobilności w nauce i edukacji wyższej; Radą Naukową Konferencji Episkopatu Polski oraz uczelniami (jednostkami uczelni) w sprawach kształcenia w zakresie teologii i prawa kanonicznego; związkami zawodowymi działającymi w obszarze szkolnictwa wyższego w sprawach budżetowego finansowania szkolnictwa wyższego i socjalnych pracowników uczelni.

Przedstawiciele Rady Głównej uczestniczyli w pracach komitetów sterujących i monitorujących programów operacyjnych zarządzanych przez ministra rozwoju regionalnego lub inne instytucje publiczne.

Rada Główna pełniła rolę partnera społecznego względem różnych instytucji publicznych.

Przeszłość i przyszłość

Rada Główna Szkolnictwa Wyższego działała, w okresie czteroletniej kadencji, jako pierwsza instytucja szkolnictwa wyższego wybrana na podstawie uchwalonej w 2005 roku ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Miniony okres obfitował w liczne ważne dla szkolnictwa wyższego i nauki wydarzenia. Rada podejmowała wszelkie wysiłki, aby sprostać powinnościom określonym w wyżej wymienionej ustawie oraz oczekiwaniom środowisk akademickich i naukowych. Rada Główna przedstawiła – zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym – propozycje standardów kształcenia na kierunkach studiów oraz standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Rada Główna włączyła się w sformułowanie zasadniczych przesłanek reformy szkolnictwa wyższego i nauki. Opiniowała projekty aktów prawnych i starała się być pomocna organom władzy i administracji publicznej oraz środowisku akademickiemu i naukowemu w rozwiązywaniu problemów związanych ze szkolnictwem wyższym i nauką. Wspomagała opracowanie Strategii rozwoju szkolnictwa wyższego przez Fundację Rektorów Polskich. Włączyła się w prace zmierzające do sformułowania krajowych ram kwalifikacji.

Aktywność Rady Głównej w wyżej wymienionych obszarach będzie z pewnością kontynuowana. Rysują się jednak nowe wyzwania związane z niezbędną reformą szkolnictwa wyższego i nauki. Oba sektory znalazły się ponownie w jednym resorcie w 2005 roku, po latach separacji, jaka nastąpiła po wejściu w życie ustawy o szkolnictwie wyższym w 1990 roku. Proponowane zmiany regulacji prawnych obszaru nauki nie przewidują istnienia Rady Nauki. W tej sytuacji nie będzie organu przedstawicielskiego całego środowiska naukowego. Stąd koncepcja utworzenia Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego przedstawiona w dokumencie Założenia do nowelizacji ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym” oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, przyjętym przez rząd 28 października 2009 (www.nauka.gov.pl), jest ze wszech miar godna poparcia. Znajduje ona wsparcie w uchwale Rady Głównej Nr 413/2009 (wymienionej powyżej) jak i Strategii rozwoju szkolnictwa wyższego: 2010−2020 przedstawionej 2 grudnia 2009 przez Fundację Rektorów Polskich (www.frp.org.pl).

Niezmiernie istotne jest umocowanie prawne przyszłej Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Powinna ona być – podobnie jak obecnie Rada Główna Szkolnictwa Wyższego – wybieralnym organem przedstawicielskim nauki i szkolnictwa wyższego współdziałającym z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego i nauki oraz innymi organami władzy i administracji publicznej w ustalaniu polityki państwa w zakresie nauki i szkolnictwa wyższego. Tylko w takiej formule Rada Główna będzie mogła służyć środowisku naukowemu i akademickiemu oraz ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego, rządowi, parlamentowi i prezydentowi. W takiej formule Rada będzie też partnerem społecznym dla instytucji publicznych.

Zabiegając o właściwe umocowanie należy zadbać, aby były w niej reprezentowane różne podmioty. Przede wszystkim powinni być w niej przedstawiciele uczelni (w tym Parlamentu Studentów RP i Krajowej Reprezentacji Doktorantów), bowiem w uczelniach zgromadzony jest przeważający potencjał edukacyjny i naukowy. Dalej w radzie powinny być osoby reprezentujące PAN, PAU i instytuty badawcze (obecnie istnieje Rada Główna JBR, która nie jest proponowana w rozpatrywanym przez Sejm RP pakiecie ustaw do obszaru nauki). Wreszcie powinno być reprezentowane w radzie szeroko rozumiane otoczenie – społeczne i gospodarcze. Jest kwestią otwartą ustalenie parytetów reprezentacji poszczególnych instytucji oraz sektorów w przyszłej Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, jej struktury i roli. Powinna to być instytucja niezależna i silnie umocowana, aby mogła skutecznie reprezentować naukę i szkolnictwo wyższe oraz być odpowiedzialnym partnerem społecznym dla instytucji publicznych.

Nadchodzące miesiące będą decydujące dla przyszłości Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego/Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jest bowiem prawdopodobne, że nowelizacja ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym obejmie również instytucje szkolnictwa wyższego i nauki. Należy Radzie Głównej X kadencji życzyć, aby tę sprawę uznała za najwyższy priorytet.

Moja działalność w Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego trwała 13 lat. Przez dwie ostatnie kadencje (7 lat) miałem zaszczyt i honor służyć Radzie Głównej, środowisku akademickiemu i naukowemu oraz społeczeństwu jako przewodniczący. Ta działalność przynosiła mi wiele satysfakcji. Towarzyszyło jej przekonanie, że uczestnicząc w pracach rady mogę wdrażać wypracowane wspólnie koncepcje rozwoju szkolnictwa wyższego i nauki. Że mogę wpływać na formę ustawowych regulacji prawnych, zasady podziału środków budżetowych czy przepisy dotyczące funkcjonowania obu sektorów. Że mogę wspierać rozwiązania promujące naszą obecność w europejskim i globalnym obszarze szkolnictwa wyższego. Uczestnicząc w tej działalności odczuwałem przychylność wielu wspaniałych ludzi. To dzięki nim udało się wiele dokonać i nabyć przekonania, że praca w Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego była niezapomnianą przygodą w moim życiu.