Na styczniowym posiedzeniu plenarnym Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego (15) odbyła się debata na temat Uczelnie a środowiska gospodarcze i społeczne w wymiarze lokalnym, regionalnym oraz ponadregionalnym. Uczestniczyli w niej m.in. prof. Witold Jurek, podsekretarz stanu w Ministerstwie NiSW, oraz prof. Kazimierz Wiatr, przewodniczący Komisji Nauki, Edukacji i Sportu Senatu RP. Wielowątkowa dyskusja dotyczyła: roli i misji uczelni w życiu publicznym, przełamywania barier w relacjach uczelni z otoczeniem, współpracy uczelni z otoczeniem gospodarczym i społecznym, roli uczelni w rozwoju środowisk lokalnych i regionalnych, roli uczelni w funkcjonowaniu państwa, a także odpowiedzialności uczonych za wykorzystywane publicznie środki finansowe. Podnoszony był problem społecznej roli uczelni i instytucji naukowych oraz związanej z tym potrzeby służenia społeczeństwu.

Najistotniejszym problemem jest pobudzenie współpracy uczelni i instytucji naukowych z gospodarką. Aby to nastąpiło, muszą się dokonać przeobrażenia zarówno w instytucjach akademickich i naukowych, jak i środowiskach gospodarczych. W wypowiedziach padło hasło partnerstwa naukowo−gospodarczego. Aby do niego doszło, w instytucjach akademickich i naukowych musi nastąpić przewartościowanie kryteriów oceny prac badawczych. Badania dotyczące wykorzystania zgromadzonej wiedzy muszą być uznane za równie ważne, jak badania służące pogłębianiu wiedzy ogólnej. Formalnie działalność naukowa może mieć charakter poznawczy bądź utylitarny. W praktyce nie zawsze działalność badawcza dotycząca kwestii utylitarnych postrzegana jest jako naukowa. Wobec sporadycznych kontaktów uczelni z otoczeniem uczonym nie są znane problemy instytucji gospodarczych. W tych z kolei panuje nieuzasadniony pogląd, że uczelnie nie są w stanie rozwiązywać problemów służących gospodarce czy społeczeństwu.

Nadszedł czas, aby przełamać bariery we wzajemnych relacjach i uczyć się wspólnie, jak sobie pomagać. Stosunkowo łatwe powinno być włączenie otoczenia społecznego i gospodarczego w proces kształcenia poprzez wspólne formułowanie programów nauczania oraz uczestnictwo w realizacji praktyk, prac dyplomowych, a nawet prac doktorskich. Już dziś wiele przedsiębiorstw oferuje miejsca praktykantom, w laboratoriach przemysłowych i na produkcji wykonywane są prace dyplomowe, a w przemysłowych ośrodkach badawczych prowadzone są badania pod kątem uzyskania stopnia doktora. Te dobre przykłady współpracy powinny w perspektywie zaowocować szerszym uczestnictwem uczelni we współpracy z otoczeniem.

Nauka nie będzie się rozwijała, jeśli uczelnie i instytucje badawcze będą oczekiwały na wyższe finansowanie budżetowe, a gospodarka nie stanie się nowoczesną korzystając z przestarzałych rozwiązań. Innowacyjna gospodarka wymaga ścisłego współdziałania z nauką. Współdziałanie to musi się ukształtować w drodze wspomnianego wyżej partnerstwa naukowo−gospodarczego, które powinno być promowane poprzez sprzyjające regulacje prawne dla obu obszarów. Musi się też przebić przekonanie, że w naukę warto inwestować zarówno środki publiczne, jak i niepubliczne.

Prof. W. Jurek przedstawił Kryteria podziału dotacji na finansowanie badań własnych w 2009 roku uczelni nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Rada Główna pozytywnie odniosła się do przedłożonych zasad podziału. Tegoroczna dotacja na badania własne będzie o 18 proc. niższa od ubiegłorocznej. W perspektywie ta forma finansowania badań może w ogóle zniknąć, gdyż nie przewiduje jej złożony przez rząd w parlamencie pakiet ustaw dla obszaru nauki. To niedobrze, gdyż akurat ta dotacja była racjonalnie wykorzystywana w uczelniach na badania wspierające m.in. studia doktoranckie. Rada Główna optuje za utrzymaniem finansowania badań własnych wspomagających kształcenie kadr naukowych.

8 stycznia odbyła się w Sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży wstępna dyskusja nad złożonym przez grupę posłów projektem ustawy o Agencji Badań Poznawczych. Projekt ten powstał na bazie projektu opracowanego przez poprzedni rząd. Jego czytanie odłożono do czasu wprowadzenia pod obrady pakietu pięciu ustaw rządowych dla obszaru nauki, które – jak oświadczyła prof. Barbara Kudrycka, minister NiSW – zostały przedłożone parlamentowi przez rząd.

9 stycznia odbyło się, pierwsze w kadencji 2009−12, posiedzenie plenarne komisji dyscyplinarnej ds. nauczycieli akademickich przy Radzie Głównej. Prof. B. Kudrycka zarysowała oczekiwania resortu względem tej komisji. Przewodnicząca ustępującej komisji, prof. Zofia Świda, podzieliła się doświadczeniami z kadencji 2006−08. Przewodnicząca nowo wybranej komisji, prof. Ewa Gruza, przedstawiła koncepcję funkcjonowania komisji.

15 stycznia uczestniczyłem w Seminarium Bolońskim zorganizowanym w Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Skupione było ono na atrybutach nowoczesnego kształcenia na poziomie wyższym – to jest: programach nauczania opartych na efektach kształcenia, elastycznych systemach kształcenia i oceny efektów kształcenia oraz liberalnych regułach kształcenia. Przedstawiłem Reguły kształcenia na studiach doktoranckich wraz z towarzyszącą im uchwałą Rady Głównej z grudnia ub.r. Uczelnie chciałyby mieć czas na zapoznanie się z nowymi regułami kształcenia i sukcesywne wdrażanie zawartych w nich zasad – szczególnie że zmianom będzie podlegał nie tylko proces kształcenia, ale również ocena jego jakości.