W dniach 23−25 października w Rotterdamie, z udziałem grupy ok. 20 przedstawicieli uczelni członkowskich KRASP, odbyła się kolejna konferencja tematyczna Stowarzyszenia Uniwersytetów Europejskich (EUA). Jej celem było znalezienie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób uczelnie powinny reagować na zmiany zachodzące w spektrum potencjalnych odbiorców usług edukacyjnych i w zapotrzebowaniu na edukację na poziomie wyższym w warunkach kształtującego się społeczeństwa opartego na wiedzy? W istocie podstawowym tematem obrad były zatem rozmaite aspekty kształcenia się przez całe życie.

Uczelnie wnoszą swój wkład do realizacji tej idei, tworząc ofertę zajęć dla osób w różnym wieku, o różnych potrzebach i możliwościach edukacyjnych. Działania wspierające kształcenie ustawiczne powinny się stać jednym z priorytetów uczelni w zakresie nauczania i trwałym elementem ich strategii rozwojowych. Znaczenie takich działań będzie rosło wraz w postępującymi procesami demograficznymi.

Warto przy tym uświadomić sobie, że kształcenie się przez całe życie nie jest nowym zjawiskiem; jest ono obecne w tradycji uniwersytetów europejskich od kilku wieków. I nie ma sprzeczności między silną orientacją uczelni na badania naukowe, a jej otwarciem na nowe, nietradycyjne grupy studentów. Co więcej, pozytywne postrzeganie uczelni w społeczeństwie jest dziś uwarunkowane bardziej tym, kogo uczelnia ta kształci, niż kogo nie kształci, na ile selektywna, sprzyjająca modelowi kształcenia elitarnego jest procedura przyjęć na studia.

W ostatnim dniu konferencji zaprezentowano oficjalnie dokument European Universities Charter on Lifelong Learning, przygotowany przez EUA w odpowiedzi na apel premiera Francji Francoisa Fillona. Dokument ten zawiera 10 postulatów adresowanych do szkół wyższych oraz 10 postulatów adresowanych do rządów i partnerów społecznych uczelni, których realizacja stworzyłaby odpowiednie warunki do wdrożenia idei kształcenia się przez całe życie. Został on przygotowany m.in. na potrzeby posiedzenia ministrów ds. szkolnictwa wyższego krajów Unii Europejskiej w Bordeaux w listopadzie br.

Kończąc wątek konferencji chciałabym poinformować, że Zgromadzenie Ogólne EUA dokonało wyboru nowego prezydenta EUA na lata 2009−12. Został nim prof. Marc Rapp, były rektor Uniwersytetu w Lozannie i były przewodniczący Szwajcarskiej Konferencji Rektorów.

W wyniku licznych dyskusji na temat sytuacji w polskim szkolnictwie wyższym, toczonych w gronie polskich rektorów obecnych w Rotterdamie, podjęliśmy decyzję o zwołaniu nadzwyczajnego posiedzenia Prezydium KRASP. Odbyło się ono 3 listopada i poświęcone było głównie wypracowaniu stanowiska w sprawie projektu pakietu pięciu ustaw z obszaru nauki, przedłożonego przez ministerstwo. Projekt tego obszernego stanowiska przygotowali – starając się w maksymalnym stopniu wykorzystać opinie przesłane przez rektorów naszych uczelni członkowskich – przewodniczący Komisji ds. Nauki i Innowacji, rektor Włodzimierz Kurnik oraz przewodniczący Komisji ds. Organizacyjnych i Legislacyjnych, prof. Jerzy Woźnicki (prace nad projektem stanowiska odbywały się jeszcze przed ustaleniem składu komisji stałych KRASP). W przyjętym przez Prezydium dokumencie zawarliśmy uwagi o charakterze ogólnym oraz uwagi szczegółowe dotyczące kolejnych ustaw.

W opinii KRASP diagnoza stanu systemu badań naukowych w Polsce, postawione przez ministerstwo cele reformy oraz kierunek proponowanych zmian systemowych, a zwłaszcza przekazanie części dotychczasowych kompetencji ministra Narodowemu Centrum Nauki i Narodowemu Centrum Badań i Rozwoju oraz zwiększenie puli środków na naukę przyznawanych w trybie konkursowym, są zasadniczo słuszne. Zwróciliśmy jednak uwagę na brak rządowej strategii rozwoju nauki w Polsce. W związku z tym nie jest oczywiste, czy zmiany, które zostały zaproponowane, staną się właściwym sposobem rozwiązywania problemów „systemu B+R” w Polsce.

Szczegółowe regulacje zaproponowane przez ministerstwo zawierają zarówno zmiany uznane przez rektorów za korzystne, jak i propozycje ocenione krytycznie. Zawierają także zapisy niejasne i budzące wątpliwości co do ich związku z postawionymi celami. Stwierdzenie to zilustrowaliśmy przykładami.

Zwróciliśmy uwagę na to, że zmiany w ustawach regulujących funkcjonowanie systemu nauki nie rozwiążą niektórych istotnych problemów, związanych zwłaszcza z wykorzystaniem wyników badań. Warunkiem skutecznego wdrażania osiągnięć nauki do praktyki, a także zwiększania udziału sektora prywatnego w finansowaniu prac badawczych jest bowiem także nowelizacja aktów prawnych regulujących warunki funkcjonowania przedsiębiorstw, takich jak prawo podatkowe, prawo o inwestycjach zagranicznych, prawo o fundacjach czy ustawa o partnerstwie publiczno−prywatnym.

W końcowej części naszego stanowiska wyraziliśmy dezaprobatę dla przyjętego sposobu pracy nad tak poważnym pakietem ustawodawczym. Oczekiwaliśmy bowiem, że – wzorem wcześniejszych doświadczeń – rektorzy będą informowani przez ministerstwo o postępach prac legislacyjnych i będą mieli okazję przekazać swoje opinie na ich wcześniejszym etapie. Konferencja nasza, jako ustawowa reprezentacja uczelni akademickich, skupiających największy potencjał naukowy w naszym kraju, ponownie zadeklarowała gotowość udziału swoich przedstawicieli w tego typu pracach.