O istocie biospołecznej

Henryk Grabowski


Intencją toczącej się w różnych gremiach akademickich dyskusji na temat podziału nauk na dziedziny i dyscypliny jest zredukowanie ich liczby oraz lepsze dostosowanie do kierunków kształcenia na poziomie wyższym. Jedną z dziedzin, w zakresie których można nadawać stopnie i tytuły naukowe, są nauki o kulturze fizycznej. Za utrzymaniem ich dotychczasowego statusu autonomicznej dziedziny przemawiają następujące argumenty:

1. Podział nauk na dziedziny i dyscypliny może być dokonywany ze względu na swoistość przedmiotu badań, metod badawczych lub odrębność kierunku kształcenia na poziomie wyższym. Nauki podstawowe spełniają zwykle wszystkie te kryteria. Nauki stosowane, a zwłaszcza interdyscyplinarne, jak np. medyczne, rolnicze, o kulturze fizycznej, nie wyróżniają się swoistością metod badawczych. Czerpią one z arsenału metod typowych dla nauk przyrodniczych, fizykochemicznych, a w niektórych przypadkach również społeczno−humanistycznych. O ich autonomii przesądza odrębność przedmiotu badań lub kierunku kształcenia.

2. Przyjmując za większością autorów, że kultura ogólna oznacza ogół uznawanych wartości, utrwalonych zachowań i ich rezultatów odnoszących się do człowieka i jego otoczenia, można pod pojęciem kultury fizycznej rozumieć ogół uznawanych wartości, utrwalonych zachowań i ich rezultatów dotyczących ludzkiego ciała. W takim znaczeniu przedmiotem badań w naukach o kulturze fizycznej mogą być: a) wartości zdrowotne, utylitarne, estetyczne i agoniczne przypisywane ciału, b) zachowania kreacyjne, rekreacyjne i rehabilitacyjne wobec ciała oraz c) morfologiczne, funkcjonalne i motoryczne rezultaty tych zachowań.

3. Wartości są przedmiotem zainteresowań badawczych nauk humanistycznych. Zachowania mogą stanowić przedmiot zainteresowań zarówno nauk przyrodniczych, jak i humanistycznych. Rezultaty zachowań wobec ciała wchodzą w zakres zainteresowań nauk przyrodniczych.

4. Ze względu na przedmiot badań, a także program kształcenia na poziomie wyższym, nauki o kulturze fizycznej nie mieszczą się bez reszty ani w grupie nauk przyrodniczych, ani humanistycznych. M.in. dlatego ich obecne usytuowanie w Sekcji Nauk Medycznych Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów rodzi wiele nieporozumień kompetencyjnych.

5. Ponieważ przedmiotem badań w naukach o kulturze fizycznej jest ciało ludzkie jako wartość i przedmiot doskonalenia, mogłyby one być dyscypliną w dziedzinie nauk o człowieku, jako istocie biospołecznej (gdyby taka dziedzina znalazła się w nowej klasyfikacji). W innym przypadku nauki o kulturze fizycznej powinny pozostać autonomiczną dziedziną z podziałem na dyscypliny w postaci nauk o wychowaniu fizycznym, sporcie, turystyce i rekreacji oraz rehabilitacji, odpowiadających kierunkom kształcenia na poziomie magisterskim.