Jubileusz 25-lecia

Ponad 10 tysięcy indywidualnych stypendiów, subsydiów i nagród, ponad 300 zespołów badawczych zatrudniających młodych badaczy i przeszło  928 mln zł przekazanych polskiej nauce i naukowcom – to bilans 25-lecia działalności Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, największej organizacji pozarządowej wspierającej naukę w Polsce. Wsparcie Fundacji pomaga polskim uczonym dokonywać spektakularnych odkryć, rozwijać swoje talenty, konkurować w międzynarodowym środowisku naukowym i sięgać po zagraniczne granty czy nagrody oraz tworzyć w Polsce nowoczesne warunki pracy badawczej na światowym poziomie.

Dwudzieste piąte urodziny Fundacja świętowała w sobotnie popołudnie, 18 czerwca, w ogrodzie swojej siedziby na warszawskim Mokotowie. W uroczystości udział wzięli laureaci programów FNP, przedstawiciele instytucji i organizacji zaprzyjaźnionych i współpracujących z Fundacją, a także byli i obecni pracownicy FNP.

Podczas uroczystości po raz pierwszy wręczono wyróżnienia im. Prof. Macieja W. Grabskiego. Nagroda ta, ustanowiona w 2016 r., jest przyznawana przez Zarząd FNP za działania na rzecz rozumienia nauki w społeczeństwie. Pierwszymi laureatami nagrody zostali prof. Łukasz A. Turski, fizyk teoretyk, uznany popularyzator nauki, pomysłodawca Pikniku Naukowego i współtwórca Centrum Nauki Kopernik, oraz Ryszard Rakowski, współzałożyciel i wieloletni dyrektor Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci – organizacji pomagającej wybitnie zdolnym dzieciom.

FNP – jak to się zaczęło?

Idea powołania niezależnej od struktur państwowych fundacji mającej za zadanie wspieranie rozwoju nauki w Polsce powstała w otoczeniu rządu premiera Tadeusza Mazowieckiego. Zarejestrowana 6. lutego 1991 r., w kwietniu Fundacja na rzecz Nauki Polskiej została zasilona kwotą 95 mln zł pochodzącą z likwidowanego Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki, a już w sierpniu tego roku przyznała pierwsze subwencje. Po roku prezesem Fundacji został prof. Maciej W. Grabski, do którego, jako wiceprezesi, dołączyli: prof. Marian Grynberg, odpowiedzialny za działalność programową i Grzegorz Krawczyk, odpowiedzialny za stworzenie systemu finansowania działalności statutowej. To właśnie pod ich kierownictwem powstał funkcjonujący do dziś model działania Fundacji jako niezależnej instytucji pozarządowej non-profit. Istotnym elementem tego modelu są też dwa inne założenia – wyboru laureatów w drodze konkursów oraz kierowanie się wyłącznie kryterium doskonałości naukowej w przyznawaniu finansowania. Pierwsi wieloletni prezesi wypracowali dzisiejszą pozycję i prestiż Fundacji. Stworzyli model wspierania ludzi nauki, który zyskał uznanie środowiska i stał się wyznacznikiem standardów dla innych instytucji finansujących naukowców – mówi prof. Maciej Żylicz, obecny prezes Fundacji.

25 lat wspierania nauki w Polsce

Od momentu powstania Fundacja starała się nie tylko odpowiadać na bieżące potrzeby, ale przede wszystkim konsekwentnie wprowadzać światowe standardy w polskiej nauce. Fundacja wspierała inwestowała w badania naukowe i rozwój najwybitniejszych naukowców (w 1992 r. ustanowiono Nagrodę FNP, która jest uznawana za najważniejsze wyróżnienie naukowe w Polsce, a w 1993 r. ruszył program START, skierowany do badaczy przed trzydziestką), wspierała wyjątkowe przedsięwzięcia naukowe (często w sytuacji zagrożenia ich realizacji), dofinansowywała rozbudowę, modernizację i wyposażenie placówek badawczych i naukowych, działała na rzecz komercjalizacji odkryć naukowych (transfer technologii do praktyki gospodarczej), realizowała projekty wydawnicze (stworzyła prestiżową serię MONOGRAFIE, która liczy już 200 książek o tematyce humanistycznej i społecznej), rozwijała współpracę międzynarodową. W ostatnich latach Fundacja wspierała naukowców we wczesnym uzyskiwaniu samodzielności naukowej oraz starała się przeciwdziałać zjawisku „drenażu mózgów” i zachęcać młodych badaczy pracujących naukowo za granicą do powrotu do kraju.

Środki na prowadzenie działalności statutowej Fundacja otrzymywała z lokowania swoich aktywów na rynku finansowym. Dzięki kilkukrotnemu pomnożeniu kapitału pochodzącego z funduszu założycielskiego, do końca 2015 r. Fundacji udało się przekazać polskiej nauce ponad 474 mln zł. Ponadto Fundacja zasiliła polska naukę dodatkową kwotą w wysokości 454 mln zł pozyskanych z funduszy strukturalnych UE (POIG i POKL).

FNP w liczbach

• §  ponad 928 mln zł przekazanych na wspieranie nauki (ze środków własnych FNP i funduszy strukturalnych UE)
• §  82 programy wsparcia (w tym 17 programów realizowanych obecnie)
• §  ponad 10 tysięcy indywidualnych stypendiów, subsydiów i nagród przyznanych naukowcom wszystkich dziedzin, na wszystkich etapach kariery naukowej
• §  87 Nagród FNP za wybitne osiągnięcia naukowe (Nagroda FNP uznawana jest za najważniejsze polskie wyróżnienie naukowe)
• §  ponad 3200 stypendiów na łączną kwotę ponad 71 mln zł przyznanych w programie START – największym i najdłużej trwającym polskim programie stypendialnym wspomagającym finansowo najmłodszych naukowców
• §  ponad 300 nowych zespołów badawczych realizujących projekty, w których uczestniczyło ponad 2 200 stypendystów
• §  ponad 3 500 beneficjentów programów wspierających mobilność naukowców i wymianę międzynarodową (stypendia wyjazdowe i powrotowe dla uczonych polskich i zagranicznych)
• §  ponad 478 mln zł przekazanych na programy wspierające młodych badaczy
• §  prawie 177 mln zł przekazanych na rozwój warsztatów pracy naukowej oraz poprawę infrastruktury i bazy technicznej placówek badawczych w całej Polsce (zakupy aparatury, modernizacje laboratoriów, pracowni, budynków i pomieszczeń przeznaczonych do pracy naukowej)
• §  35,5 mln zł wydanych w programach wspierających biblioteki i archiwa
• §  prawie 18 mln zł przekazanych na wsparcie różnego rodzaju programów wydawniczych
• §  200 tytułów w serii Monografie FNP
• §  5 200 polskich i zagranicznych recenzentów oceniających wnioski w konkursach Fundacji

Źródło: FNP