NPRH po nowemu

18 kwietnia wicepremier, minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin przedstawił skład nowej Rady Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Poinformował, że zmiana skład u Rady wynika z faktu iż program będzie działał od tego roku w nowej formule. Zamiast dotychczasowych trzech modułów - Tradycja, Umiędzynarodowienie i Rozwój – od 2016 r. NPRH będzie miało dwa moduły: Dziedzictwo narodowe oraz Uniwersalia.

Jak zauważył min. J. Gowin, moduł Rozwój powielał co do zasady konkursy Narodowego Centrum Nauki. Dlatego środki przeznaczane dotychczas na jego realizację zostaną przekazane do NCN i będą spożytkowane na program małych grantów. Ponieważ rozwój humanistyki jest jednym z priorytetów rządu,  ministerstwo przeznaczy na ten cel dodatkowe 17 mln zł. Pieniądze trafią do NCN. - Liczymy, że dzięki temu poziom skuteczności humanistów będzie wyższy niż w dotychczasowych konkursach – stwierdził szef resortu nauki.

Opisując nowy model działania NPRH, min. Gowin podkreślił możliwość tworzenia w ramach modułu Dziedzictwo narodowe programów zamawianych przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego, związanych z prowadzoną polityką naukową czy potrzebami państwa. Jako przykładowy temat, który wymaga opracowania a mógłby być zrealizowany w tym module szef resortu nauki podał dziedzictwo Polski jagiellońskiej.

W module Uniwersalia chodzi przede wszystkim o tłumaczenia wybitnych dzieł polskiej humanistyki na języki obce, zwłaszcza angielski. Jednak, jak dodał min. Gowin, ważne jest, aby książki te znalazły dobrego zagranicznego wydawcę, który będzie w stanie zapewnić ich szeroką dystrybucję. Kolejnym obszarem finansowania w tym module będą przekłady ważnych pozycji światowej humanistyki na język polski. Wcześniej środowiska filozoficzne i socjologiczne wskazywały m.in. na potrzebę kontynuowania serii wydawniczych Biblioteka Klasyków Filozofii i Biblioteka Klasyków Myśli Socjologicznej.

Podczas konferencji inaugurującej działalność nowej Rady NPRH prof. Maria C. Dzielska, znawczyni antyku, powiedziała, że ważnym zadaniem NPRH będzie udostepnienie polskim badaczom dziedzictwa narodowego. Dotychczas bowiem materiały źródłowe do dziejów naszej kultury są opracowane jedynie szczątkowo i wybiórczo. Wiele obszarów naszego dziedzictwa kulturowego zostało całkowicie pominiętych. Prof. Dzielska podawała przykłady: scholastyka polska, arianie, teoria ustrojowa i tradycja dyplomatyczna.

Prof. Włodzimierz Bolecki, literaturoznawca z Instytutu Badań Literackich PAN, wiceprezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, mówił, że programy NCN i NCBR nie są w stanie sprostać wszystkim potrzebom polskiej nauki. Dlatego powołano NPRH. Program ma za zadanie uzupełnić ofertę obu agencji, finansujących naukę i uspójnić system grantowy w Polsce. NCN i NCBR nie mają bowiem programów mogących zapewnić finansowanie wieloletnich, trwających często przez pokolenia, zadań dokumentacyjnych z zakresu humanistyki. Niezbędne jest też wydanie źródeł do badań nad naszymi dziejami i kulturą – mamy w tym obszarze ogromne zaniedbania. Nowa Rada chcę zapełnić tę lukę. Chce też podnieść na najwyższy poziom konkursy o środki na badania humanistyczne.

Podczas inauguracyjnego posiedzenia rady NPRH prof. Bolecki został wybrany jej przewodniczącym. W skład Rady wchodzi dwanaścioro uczonych, reprezentujących różne dziedziny szeroko rozumianej humanistyki i nauk społecznych oraz różne ośrodki akademickie.

(P)

Konkursy NPRH w obu modułach ogłaszane będą dwa razy w roku.

Moduł Dziedzictwo narodowe umożliwi finansowanie długoterminowych projektów badawczych, które mają szczególnie duże znaczenie dla polskiej humanistyki. Przedsięwzięcia muszą trwać co najmniej 5 lat, a ich minimalna wartość powinna wynosić 500 tys. zł. Chodzi tu przede wszystkim o dwa rodzaje projektów naukowych. Pierwszy to prace o charakterze dokumentacyjnym, edytorskim czy słownikowym realizowane przez wyspecjalizowane zespoły. Drugi to badania nad kluczowymi obszarami dziedzictwa narodowego. Konkursy ogłaszane będą na podstawie listy priorytetowych obszarów badawczych, która zostanie przygotowana przez Radę NPRH na podstawie konsultacji środowiskowych i będzie modyfikowana co najmniej raz na 2 lata.

W realizacji konkursów z modułu Dziedzictwo narodowe, Rada wspomagana będzie przez dwa zespoły: preselekcyjny i specjalistyczny. Pierwszy pozwoli na sprawdzenie zgodności nadesłanych projektów z listą priorytetów lub treścią ogłoszenia w konkursie na projekty zamawiane. Wstępną preselekcję przejdzie jedynie 30 proc. złożonych wniosków. Zostaną one następnie ocenione przez co najmniej dwóch recenzentów zewnętrznych, których wybierze zespół specjalistyczny. Recenzje zostaną przeanalizowane przez zespół, który przygotuje listę rankingową. Rada przedstawi ministrowi kompletny ranking wraz z rekomendacjami finansowymi.

Moduł Uniwersalia dotyczy działalności translatorskiej i wydawniczej. Pierwszy z dwóch ogłaszanych co roku konkursów umożliwi sfinansowanie przekładów najważniejszych osiągnięć polskiej humanistyki (dawnych i nowych) na języki kongresowe (priorytetowy będzie język angielski). Warunkiem przystąpienia do konkursu będzie publikacja dzieła w jednym z renomowanych wydawnictw zagranicznych. Drugi konkurs pozwoli na powiększenie polskiej biblioteki humanistycznej przez opracowanie wydań krytycznych najważniejszych dzieł humanistyki światowej. W przypadku modułu Uniwersalia powołany zostanie jedynie zespół specjalistyczny, a projekty nie będą dobierane według listy priorytetów.

Zostanie zapewniony powszechny dostęp do realizowanych projektów. Każda publikacja, baza, słownik czy archiwum będą musiały mieć wersję cyfrową i powinny zostać udostępnione w wolnym dostępie. Do zadań Rady należeć będzie również popularyzacja badań finansowanych w ramach NPRH.

Założeniom konkursowym towarzyszyć będzie katalog kosztów kwalifikowanych opracowywany przez Radę. Nawet połowa środków będzie mogła zostać przeznaczona na wynagrodzenie zespołu. Natomiast 30 proc. ma być przeznaczone na pokrycie kosztów pośrednich, na które składają się nieprzewidziane wydatki (w wysokości do połowy tej kwoty) oraz środki do dyspozycji jednostki (wydatkowane w porozumieniu z kierownikiem projektu NPRH).

Skład Rady Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki

Prof. Włodzimierz Bolecki, przewodniczący Rady NPRH, jest historykiem i teoretykiem literatury. Kieruje Pracownią Poetyki Historycznej w Instytucie Badań Literackich PAN. Prowadzi badania z zakresu poetyki historycznej, historii literatury XX w., literatury emigracyjnej, teorii i historii form narracyjnych, intertekstualności, komunikacji literackiej, metodologii badań literackich, a także problemach modernizmu i postmodernizmu. Prof. W. Bolecki jest wiceprezesem Fundacji na rzecz nauki Polskiej.

Prof. Maria C. Dzielska jest znawczynią antyku, historykiem starożytnego Rzymu i Biznacjum oraz filologiem klasycznym, a także tłumaczką tekstów źródłowych. Obecnie prowadzi badania nad pogańskimi i chrześcijańskimi intelektualistami późnego hellenizmu oraz myślą filozoficzną, ustrojową i systemami religijnymi u schyłku starożytności. Zawodowo związana jest z Uniwersytetem Jagiellońskim. Popularyzuje wiedzę o antyku i kulturze klasycznej w audycjach telewizyjnych: „Ogród Sztuk” i „Grzechy po polsku” w TVP oraz „Rozmowy istotne” w TVP Kultura.

Prof. Andrzej Nowak jest historykiem, sowietologiem i znawcą stosunków polsko-rosyjskich. Specjalizuje się w dziejach rosyjskiej myśli politycznej oraz stosunkach polsko-rosyjskich w XIX i XX w. Kieruje Zakładem Historii Europy Wschodniej na UJ. Pracuje też w Instytucie Historii PAN. Był redaktorem naczelnym dwumiesięcznika „Arcana”. Jest członkiem Narodowej Rady Rozwoju przy prezydencie RP. Za działalność naukową, publicystyczną i wydawniczą otrzymał wiele znaczących nagród, m.in. Fundacji Polcul, Klio, „Przeglądu Wschodniego”, im. Jerzego Łojka, im. Włodzimierza Pietrzaka, Wacław Jędrzejewicz History Medal, im. Jerzego Giedroycia oraz „Strażnik pamięci”.

Dr hab. Violetta Wróblewska kieruje Zakładem Folklorystyki i Literatury Popularnej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jest przewodniczącą Rady Muzealnej Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu. Jest członkiem zarządu Oddziału Toruńskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą folkloru tradycyjnego i współczesnego, literatury i kultury dziecięcej oraz popularnej.

Prof. Michał Wojciechowski jest teologiem świeckim. Kieruje Katedrą Teologii Biblijnej na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie. Większość jego działalności naukowej dotyczy Biblii, ale zajmuje się on też kulturą grecką epoki hellenistycznej, starożytnym judaizmem, patrologią, współczesnym chrześcijaństwem, etyką w gospodarce i polityce.

Prof. Kazimierz Ożóg kieruje Zakładem Języka Polskiej w Instytucie Filologii Polskiej na Uniwersytecie Rzeszowskim. Prowadzi badania nad współczesną polszczyzną, m.in. nad przemianami języka na tle zmian współczesnej kultury. Był członkiem Rady Języka Polskiego w kadencji 2011-14. Przez dwie kadencje pełnił funkcje dziekana Wydziału Filologicznego URz.

Ks. prof. Józef Marecki jest archiwistą i historykiem. Kieruje Katedrą Nauk Pomocniczych Historii i Archiwistyki na Uniwersytecie Jana Pawła II w Krakowie. Oprócz archiwistyki zajmuje się również heraldyką oraz symboliką kościelną. Wśród jego zainteresowań badawczych są też historia najnowsza oraz historia wspólnot zakonnych.

Prof. Monika Adamczyk-Garbowska kieruje Zakładem Kultury i Historii Żydów w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jest profesorem literatury amerykańskiej i porównawczej. Bada literaturę żydowską publikowaną w jidysz. W 2004 roku otrzymała nagrodę naukową im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej za badania nad literaturą jidysz. Zajmuje się tłumaczeniem literatury angielskiej i jidysz na język polski. Jest członkiem redakcji kwartalnika „Akcent” oraz rocznika „Polin: Studies in Polish Jewry”, wydawanego przez Brandeis University w USA.

Prof. Tadeusz Szubka jest filozofem, absolwentem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pełni funkcję dyrektora Instytutu Filozofii Uniwersytetu Szczecińskiego; kieruje Zakładem Ontologii i Filozofii Analitycznej. Prowadzi badania nad metafizyką analityczną oraz antyrealizmem semantycznym. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego oraz American Philosophical Association, Aristotelian Society i Mind.

Prof. Marek Cichocki jest germanistą, filozofem i politologiem. Wykłada w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pełni funkcję dyrektora programowego Centrum Europejskiego Natolin. Jest redaktorem naczelnym periodyku „Nowa Europa. Przegląd Natoliński” oraz współwydawcą rocznika filozoficznego „Teologia Polityczna”. Specjalizuje się w tematyce niemieckiej, integracji europejskiej i historii idei politycznych.

Prof. Joanna Sosnowska jest historykiem sztuki. Zajmuje się polską sztuką XIX, XX i XXI wieku, krytyką artystyczną i metodologią historii sztuki. Pracuje w Instytucie Sztuki PAN. Zorganizowała i kierowała studium podyplomowym „Historia sztuki. Perspektywa społeczna i polityczna” w Collegium Civitas. Jest członkiem redakcji „Rocznika Historii Sztuki”. W 2015 roku otrzymała srebrny medal “Zasłużony kulturze Gloria Artis”.

Prof. Tomasz Jasiński jest historykiem, mediewistą, źródłoznawcą. Wykłada na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie kieruje Zakładem Źródłoznawstwa i Nauk Pomocniczych Historii w Instytucie Historycznym. Jest dyrektorem Biblioteki Kórnickiej PAN. Prowadzi badania z zakresu mediewistyki i źródłoznawstwa, a zwłaszcza dziejów historiografii średniowiecznej, rocznikarstwa i dyplomatyki.