Grant ERC dla Polaka na badanie rozszerzania się Wszechświata

Astronom prof. Grzegorz Pietrzyński otrzymał prestiżowy Advanced Grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych wart prawie 2,4 mln euro. Naukowiec chce w swoich badaniach dokładniej wyznaczyć tempo rozszerzania się wszechświata.

Prof. Pietrzyński związany jest z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Badania finansowane przez ERC będzie jednak prowadził w Polskiej Akademii Nauk, gdzie pracę rozpocznie w kwietniu. O uzyskaniu grantu i o szczegółach tego projektu poinformował Uniwersytet Warszawski.

Dzięki grantowi prof. Pietrzyński będzie mógł przeprowadzić badania pod nazwą „A sub-percent distance scale from binaries and Cepheids”. To przedsięwzięcie, którego głównym celem jest wyznaczenie słynnego parametru Hubble’a z bezprecedensową dokładnością 1 proc. Parametr Hubble’a określa tempo ekspansji Wszechświata. Znajomość precyzyjnej wartości prędkości z jaką rozszerza się nasz Wszechświat jest kluczowa w poznaniu jego natury.

Dzięki odkryciu przyśpieszonej ekspansji Wszechświata (Nagroda Nobla z fizyki w 2011 r.) potwierdzono istnienie ciemnej energii, która stanowi około 70 proc. energii Wszechświata. A precyzyjna wartość parametru Hubble’a jest konieczna, aby móc zbadać istotę ciemnej materii oraz poznać ewolucję naszego Wszechświata.

Aby wyznaczyć parametr Hubble’a, należy wykonać pomiary odległości do bardzo odległych obiektów. Aby tego dokonać, astronomowie używają różnych metod. Najdokładniejsze z nich pozwalają mierzyć odległości do pobliskich obiektów. W oparciu o takie pomiary kalibruje się następnie wtórne wskaźniki odległości, które z kolei pozwalają skalibrować dalekosiężne metody do pomiaru odległości do najdalszych zakątków Wszechświata. W efekcie powstaje tzw. kosmiczna drabina odległości. Okazuje się, że najtrudniejszym krokiem w tych żmudnych i niezmiernie trudnych badaniach jest precyzyjna kalibracja pierwszego szczebla tej drabiny – odległości do pobliskich galaktyk.

Prof. Grzegorz Pietrzyński wraz ze swoim zespołem będzie próbował doprecyzować wartość parametru Hubble’a, wykonując niezmiernie dokładne pomiary do pobliskich galaktyk za pomocą dwóch metod: Cefeid i gwiazd zaćmieniowych. Dotychczasowe badania prof. Pietrzyńskiego pozwoliły już na określenie odległości do Wielkiego Obłoku Magellana z dokładnością do 2,2 proc. A to stanowi obecnie najsolidniejsze fundamenty do wyznaczenia parametru Hubble’a z dokładnością do około 3 proc. W projekcie ERC planuje się wyznaczenie odległości do kilku pobliskich galaktyk z dokładnością rzędu 1 proc., co pozwoli na pomiar parametru Hubble’a z bezprecedensową dokładnością 1 proc.

Instytucjami partnerskimi w realizacji grantu są Centre National de la Recherche Scientifique we Francji oraz Universidad de Concepcion w Chile.

ERC przyznaje środki na trzy główne rodzaje projektów trwających do 5 lat. Starting Grant (maksymalnie 1,5 mln euro) przeznaczony jest dla osób od 2 do 7 lat po doktoracie, Consolidator Grant (maksymalnie 2 mln euro) - skierowany jest do naukowców od 7 do 12 lat po doktoracie, a o Advanced Grants (maksymalnie 2,5 mln euro) walczyć mogą niezależni naukowcy o ugruntowanym dorobku, prowadzący własne badania. Dodatkowo naukowcy, którzy zdobyli już któryś z grantów ERC mogą ubiegać się o grant Proof of Concept (maks. 150 tys. euro) na rozwinięcie swojego pomysłu na potrzeby rynku.

W ciągu siedmiu lat działania unijnego 7. Programu Ramowego (2007-2013) naukowcy pracujący w Polsce dostali jedynie 14 spośród 4,5 tys. dużych grantów ERC i jeden grant Proof of Concept. W nowym programie ramowym, Horyzont 2020, Polacy wywalczyli na razie 5 dużych grantów (łącznie z prof. Pietrzyńskim) i jeden grant Proof of Concept. Najwięcej grantów ERC zdobywają w Polsce naukowcy związani z UW. Uczelnia podsumowuje, że jest z nią związanych aż 12 laureatów ERC.

Źródło PAP - Nauka w Polsce