Polsko-chińskie warsztaty na US
W dniach 11-13 października na Wydziale Nauk o Ziemi US zaplanowano warsztaty naukowe w ramach polsko-chińskiego projektu ERES "Ewolucja delty Hajnan jako odpowiedź na zmiany paleo-środowiska w okresie późnego plejstocenu na północno-zachodnim szelfie Morza Południowochińskiego". Projekt ERES to już trzeci projekt realizowany wspólnie przez zespół naukowców z Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Guangzhou Marine Geological Survey (Chiny). Poprzednio uzyskane wyniki zostały zaprezentowane podczas międzynarodowych konferencji w: Australii, Chinach, Indiach oraz USA, a także opublikowane w prestiżowym wydawnictwie „Geological Society of London”.
W ramach spotkania odbędzie się ponad 15 prezentacji, które będą poddane szczegółowej dyskusji pod kątem wyników możliwości adaptacji metod badawczych w ramach projektu ERES. Przedmiotem dyskusji będzie, obok dotychczasowych osiągnięć, również zaplanowanie kolejnych kroków w ramach projektu.
Nowa umowa o współpracy pomiędzy obiema instytucjami została podpisana w kwietniu 2015 roku w Guangzhou przez prof. dra hab. Edwarda Włodarczyka, Rektora US oraz prof. Wen Ning, Dyrektora Generalnego GMGS. Partnerami projektu są wybitni naukowcy z: Institute for Baltic Sea Research z Warnemuende (Niemcy), Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Coastal Carolina University, Conway (USA), Louisiana State University (Baton Rouge, USA) oraz University of Geosciences (Wuhan, Chiny).
W ramach projektu w 2015 roku odbyła się ekspedycja badawcza na wyspę Hajnan, której celem było pobranie prób do datowań metodą OSL z teras rzecznych i morskich oraz poznanie morfologicznych i geologicznych uwarunkowań samej wyspy. Podobny wyjazd planowany jest na początku 2017 roku - jego celem będzie pobór prób osadów, które posłużą do wykonania analizy proweniencji (miejsca pochodzenia osadów zdeponowanych w morzu). Dodatkowo również w ubiegłym roku doszło do odwiertu i pobrania z dna Zatoki Beibu rdzenia osadów morskich o długości blisko 100 m, który stanowić będzie podstawę dla zaplanowanych na szeroką skalę wielowskaźnikowych analiz badawczych. Ta niezwykle skomplikowana i droga inwestycja (koszt ok. 1,7 mln PLN) została wykonana w miejscu wytypowanym i rekomendowanym stronie chińskiej przez naukowców z WNoZ US. Na początku bieżącego roku rdzeń ten został opróbowany, a materiał przewieziony do Szczecina.
Co więcej, w ramach współpracy prowadzonej nieprzerwanie od 2009 roku bardzo duży nacisk położony jest na wymianę młodej kadry naukowej, której częścią są staże badawcze. Właśnie w ramach tego typu wizyty na Uniwersytecie Szczecińskim przebywają od 2 miesięcy naukowcy z GMGS, którzy wspólnie z polskimi badaczami opracowują wyniki badań i przygotowują się do warsztatów projektowych.
Szczegółowe informacje o projekcie
W 2012 roku zespół naukowców z Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Morskiego Oddziału Chińskiej Służby Geologicznej w Guangzhou (Kantonie), analizując wyniki badań sejsmicznych wykonanych na szelfie Morza Południowochińskiego, odkrył na dnie Zatoki Beibu, po południowo-zachodniej stronie wyspy Hajnan, strukturę przypominającą dawną deltę rzeczną, obecnie zamaskowaną osadami, gromadzącymi się na dnie morskim od kilkudziesięciu tysięcy lat. Odkrycie to zainspirowało autorów projektu do przeprowadzenia dodatkowych badań, których celem ma być uzyskanie informacji pozwalających na zrekonstruowanie zmian, które zaszły w tym czasie na szelfie Morza Południowochińskiego, i które przyczyniły się m.in. do powstania tej delty. Wszystko wskazuje na to, że głównym źródłem osadów, które uformowały deltę, był materiał pochodzący z silnego wietrzenia skał budujących wyspę Hajnan. Spowodowane to było najprawdopodobniej wzmożoną erozją wyspy wywołaną ekstremalnymi warunkami klimatycznymi związanymi z monsunem oraz tektonicznym podnoszeniem tego obszaru. Wpływ na to miały niewątpliwie zmiany klimatu oraz poziomu morza. Dlatego też, ważnym zadaniem projektu ma być skorelowanie tych zmian z fluktuacjami globalnego klimatu w okresie ostatniego zlodowacenia.
Obszar paleodelty jest w dużym stopniu odseparowany od źródła dostawy osadów przez Rzekę Czerwoną, która wpływa do Zatoki Beibu (Tonkińskiej). Dlatego też, podstawowym źródłem materiału osadowego budującego paleodeltę musiała być wyspa Hajnan. Osady te nie powinny być skażone skutkami procesów erozyjnych związanych z tektonicznym wynoszeniem Himalajów. Dlatego też, wyniki badań paleodelty i jej otoczenia stwarzają wyjątkową szansę na określenie zmian środowiskowych na Morzu Południowochińskim w czasie ostatniego zlodowacenia oraz skorelowania ich z globalnymi zmianami klimatycznymi. Badania będą realizowane we współpracy ze wspomnianą wyżej instytucją partnerską z Chin, która zgodnie ze wskazaniem lokalizacji przez autorów wniosku dokonała wiercenia w obszarze paleodelty. Podczas pobytu w dniach 16.05-02.06.2016 w Guangzhou, dwóch naukowców z Instytutu Nauk o Morzu Uniwersytetu Szczecińskiego (wraz ze studentem geologii naszego uniwersytetu) dokonało opisu i opróbowania pobranego ze 100 metrowego rdzenia osadów, przywożąc do Polski 570 próbek osadów. Badania próbek, wsparte analizą wyników profilowań sejsmicznych, pozwolą na określenie geometrii delty oraz jej wewnętrznej struktury, co umożliwi późniejsze oszacowanie ilości materiału osadowego budującego deltę. Dla osiągnięcia zakładanego celu niezbędne jest przeprowadzenie szeregu badań rdzenia osadów, na które złożą się: analiza uziarnienia, analiza chemiczna i izotopowa, radiografia rentgenowska, skanowanie rdzenia z wykorzystaniem metody fluorescencji rentgenowskiej, analiza okrzemek, otwornic oraz pyłków roślin (jako bardzo czułych wskaźników zmian środowiskowych) oraz datowania osadów. Datowania próbek z rdzenia zostaną porównane z datowaniami próbek osadów pobranych z teras rzecznych i morskich na wyspie Hajnan. Dla identyfikacji obszaru źródłowego osadów niezbędna będzie analiza składu mineralnego osadów deltowych.
Wielokierunkowa analiza wyników badań rdzenia osadów, w powiązaniu z analizą danych archiwalnych oraz przetworzonych danych sejsmicznych i wynikami badań paleogeomorfologicznych wyspy Hajnan, pozwolą na zbadanie wzajemnych powiązań między względnymi zmianami poziomu morza i procesami, które bezpośrednio przyczyniły się do powstania delty. Rezultaty wszystkich badań powinny pozwolić na stworzenie syntetycznego modelu „source-to-sink” (źródło - zbiornik), który będzie mógł być stosowany jako wzorcowy model w badaniach serii osadowych akumulowanych w obszarach szelfowych w trakcie wymuszonych regresywnych cykli zmian poziomu morza. Wyniki badań powinny dostarczyć także danych do kalibracji modeli atmosferycznych oraz oceanograficznych, które będą przydatne w wyjaśnieniach dynamiki globalnych zmian klimatycznych w okresie od 60 do 30 tysięcy lat temu. Badania tak unikalnego miejsca we współpracy z uznanymi instytucjami i naukowcami zagranicznymi oraz możliwość opublikowania wyników badań w renomowanych czasopismach naukowych, będą miały duży wpływ na rozwój Uniwersytetu Szczecińskiego jako ośrodka badań morskich, zwiększając tym samym jego atrakcyjność dla naukowców oraz studentów z Polski i zagranicy.
Julia Poświatowska