Nagrody premiera za rok 2014
Latem premier Ewa Kopacz zatwierdziła listę osób nagrodzonych za działalność naukowo-techniczną, artystyczną oraz prace doktorskie i habilitacyjne za rok 2014. W sumie nagrodzono 41 indywidualnych badaczy i 3 zespoły naukowe. Nagrody premiera za działalność naukową, naukowo-techniczną i artystyczną zostały ustanowione z inicjatywy Polskiej Akademii Nauk w 1994 r. 20-osobowym zespołem ds. nagród w kadencji 2013-15 kieruje prof. Piotr Węgleński z UW.
Za osiągnięcia naukowe lub artystyczne, w tym za wybitny dorobek na obu polach premier postanowiła nagrodzić profesorów Piotra Bizonia, Włodzimierza Borodzieja, Grzegorza Chałasińskiego, Marka Samocia, Jerzego Stuhra i Anettę Undas. Nagrody wynoszą po 125 tys. zł.
Prof. P. Bizoń, fizyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalista w dziedzinie klasycznej i ogólnej teorii względności i nieliniowej teorii pola został uhonorowany za prace, w których podał argumenty przemawiające za niestabilnością czasoprzestrzeni zbliżających się na dużych odległościach do czasoprzestrzeni Anti-de Sittera (AdS). Odgrywają one ważną rolę w opisie związku miedzy supergrawitacją i konforemną teorią pola. Prof. Bizoń podał też ścisły dowód istnienia gwiazd bozonowych. Masa takich obiektów jest proporcjonalna do odwrotności stałej grawitacyjnej, co sprawia, ze nie można ich opisać w liniowym przybliżeniu teorii grawitacji. Wynik ten jest ważny ze względu na rozpatrywanie materii bozonowej jako możliwego wyjaśnienia istoty tzw. ciemnej materii.
Prof. W. Borodziej, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego, jest wybitnym znawcą dziejów politycznych XX wieku. Za szczególnie godną uhonorowania nagrodą uznano jego syntezę New History of Eastern and Center Europe, ukazującą przemiany zachodzące w tej części Europy w najnowszych czasach. Prof. Borodziej jest też autorem prac poświęconych stosunkom polsko-niemieckim, Powstaniu Warszawskiemu, Okrągłemu Stołowi. Prowadził też badania nad świadomością polityczną społeczeństw bloku sowieckiego.
Prof. G. Chałasiński, chemik kwantowy z Uniwersytetu Warszawskiego, jest współtwórcą szkoły teorii oddziaływań międzymolekularnych. Wniósł znaczący wkład w rozwój rachunku zaburzeń o adoptowanej symetrii, teorii oddziaływań wielodziałowych, teorii oddziaływań van der Waalsa układów otwartopowłokowych. Za jego największe osiągnięcie uznaje się rozstrzygniecie kontrowersji wokół sposobu eliminacji błędu superpozycji bazy w obliczeniach supermolekularnych.
Prof. M Samoć z Politechniki Wrocławskiej jest wybitnym specjalistą w dziedzinie badań optycznych. Jego osiągnięcia dotyczą m.in. efektów zachodzących przy oddziaływaniu światła laserowego z materią: nieliniowej absorbcji i nieliniowej refrakcji w molekułach o nanocząstkach zawierających atomy i klasery metali. Prof. Samoć jako pierwszy rozpoczął badania zależności spektralnych tych efektów w szerokim zakresie długości fal, stosując femtosekundowe impulsy światła. Uczony zademonstrował istnienie szeregu efektów stanowiących analogi znanych zjawisk optycznych: elektrochromizmu, fotochromizmu, halochormizmu, solwatochronizmu i dichroizmu kołowego w domenie optycznych efektów nieliniowych.
Prof. J. Stuhr jest wybitnym aktorem teatralnym i filmowym, reżyserem i wykładowcą Akademii Teatralnej w Krakowie. Zagrał znakomite role w ogromnej liczbie filmów i sztuk teatralnych. Wychował grono artystów teatralnych i filmowych młodszego pokolenia.
Prof. A. Undas kieruje Zakładem Kardiochirurgii, Anestezjologii i Kardiologii Doświadczalnej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Odkryła i scharakteryzowała swoiste nieprawidłowości właściwości sieci fibrynowej powstającej w końcowym etapie krzepnięcia krwi w powikłaniach choroby wieńcowej leczonej inwazyjnie, udaru mózgu oraz zakrzepicy żył głębokich i zatoru tętnicy płucnej. Pokazała nieznane dotychczas czynniki modyfikujące gęstość włókien fibryny i jej podatność na lizę.
Pierwszą nagrodę premiera za osiągnięcia naukowo-techniczne (125 tys. zł) otrzymał zespół pod kierunkiem prof. Andrzeja Czerwińskiego z Uniwersytetu Warszawskiego. Tworzą go: dr Zbigniew Rogulski, dr Jan Kotowski, dr Szymon Obrębowski mgr Jakub Lach, mgr Kamil Wróbel i mgr Justyna Wróbel. Zespół skonstruował kwasowy akumulator węglowo-ołowiowy (Carbon Lead Acid Battery – CLAB), który jest nowatorską modyfikacją klasycznego akumulatora, ale zamiast kratek ze stopu ołowiu, spełniających funkcję nośnika masy czynnej i kolektora prądu, wykorzystano przewodzący lekki porowaty materiał węglowy – usieciowiony węgiel szklisty (RVC). Najistotniejsze zalety tego wynalazku to m.in. redukcja masy akumulatora, a zatem także wzrost energii właściwej. Trójwymiarowa struktura RVC zapewnia lepszy kontakt elektryczny pomiędzy masą aktywną a kolektorem płyty akumulatorowej, niż w klasycznych akumulatorach. Zwiększa to wydajność wykorzystania czynnej masy elektrodowej w uzyskiwaniu ładunku elektrycznego pochodzącego z procesów elektrochemicznych. Dzięki zmniejszeniu ilości ołowiu użytego w konstrukcji akumulatora, wpływ nowej konstrukcji na środowisko jest znacznie mniejszy niż tradycyjnych akumulatorów.
Drugą nagrodę (100 tys. zł) otrzymali prof. Eugeniusz Rusiński i dr inż. Marcin Kowalczyk z Politechniki Wrocławskiej, konstruktorzy sprzęgła przeciążeniowego, które stanowi część mechatronicznego systemu bezpieczeństwa napędu głównego koparki wielonaczyniowej. Rozwiązanie konstruktorów z PWr chroni napęd koła czerpakowego i konstrukcję nośną maszyny przed przeciążeniami o charakterze udarowym. Korzyści z znowego rozwiązania w koparkach stosowanych w kopalniach Turów i Bełchatów szacowane są na kilka milionów złotych.
Trzecią nagrodę (75 tys. zł) dostał zespół dr. Pawła Tabakowa z Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu za przeprowadzenie operacji dordzeniowej transplantacji autologicznych komórek gleju węchowego, która doprowadziła do funkcjonalnej regeneracji rdzenia kręgowego u pacjenta z jego całkowitym urazowym uszkodzeniem. W skład zespołu, który przeprowadził zabieg wchodzą prof. Włodzimierz Jarmundowicz, dr hab. Bogdan Czapiega, dr Wojciech Fortuna i dr Ryszard Międzybrodzki.
Premier nagrodziła też dziesięcioro autorów prac habilitacyjnych (po 50 tys. zł): Marcina Kolasę (SGH), Marcina Nyka (PWr), Monikę Oliwę-Ciesielską (UAM), Dorotę Piekarczyk (UMCS), Monikę Rekowską (UW, Piotra Sułkowskiego (UW), Tomasza Ślęzaka (AGH), Rafała Tomeckiego (UW), Kamila Zaradkiewicza (UW) i Edytę Zierkiewicz (UWr).
Nagrody za prace doktorskie (po 25 tys. zł) otrzymało 25 osób: Andrzej Głuszyński (UWr), Magdalena Herdegan (UJ), Tomasz Jakubczyk (UW), Jacek Jedrysiak (UW), Katarzyna Jodko-Piórecka (UW), Monika Kałuzna (Instytut Igrodnictwa w Skierniewicach), Magdalena Karamucka (UAM), Honorata Kazimieraczak (Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN), Adam Kirpsza (UJ), Patrycja Kleczkowska (Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN),Agata Komendant-Brodowska (UW), Małgorzata Kostrzyńska (UŁ), Damian Kubik (UJ), Małgorzata Kurkowiak (Instytut Genetyki Czlowieka PAN), Mira Marcinów (UJ), Dawid Nidzworski (Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG i GUM), Elwira Smakowska (UWr), Olaf Stefańczyk (UJ), Marek Szafrański (PG), Natalia Szwab (Akademia Muzyczna w Krakowie), Justyna Tabaszewska (UJ), Piotr Trąpczyński (UE w Poznaniu), Mariusz Uchnowski (PWr), Agnieszka Węgrzyn (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu) i Błażej Wróbel (UWr).
(rat)