Stanowisko Dyrektorów Instytutów Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN

Podstawowym, wielokrotnie deklarowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, celem obecnej reformy finansowania nauki jest premiowanie najlepszych jednostek naukowych. Znalazło to wyraz w ustawie o zasadach finansowania nauki, gdzie w art. 18 punkt 4 kategoria jednostki naukowej wymieniona jest jako pierwszy, co rozumiemy jako najważniejszy czynnik wpływający na wielkość dotacji. Tej słusznej zasadzie przeczą jednak szczegółowe rozwiązania, proponowane przez Ministerstwo, w szczególności przedstawiony w projekcie Rozporządzenia algorytm, według którego ma być wyliczana wysokość dotacji dla jednostek naukowych. Nie uległ on zmianom w stosunku do tego, który posłużył do wyliczenia wysokości dotacji w roku 2015. W przypadku Instytutów I Wydziału PAN oznacza to, że wysokość dotacji dla jednostek mających kategorię A+ pozostanie na niezmienionych poziomie, natomiast jednostki mające kategorię A, a w szczególności B – uznawane w ramach oceny KEJN za „dobre” – otrzymają dotację znacząco niższą.

Projekt rozporządzenia zawiera rozwiązania, które częściowo łagodzą skutki zastosowania algorytmu dla nauk humanistycznych i społecznych. Do takich należy zaliczyć podniesienie progu maksymalnego spadku dotacji dla jednostek kategorii A z 85% do 90%. Jednakże trudno to uznać za realizację wspomnianej zasady premiowania najlepszych jednostek. Niestety, współczynnik kosztochłonności badań nadal ma większe znaczenie niż poziom naukowy prac, prowadzonych w jednostkach, określony przyznaną przez KEJN kategorią.

Projekt zawiera też rozwiązania niepokojące, jak choćby zastąpienie decyzji MNiSW, która jako decyzja administracyjna mogła być kwestionowana, przyznaniem dotacji zgodnie z algorytmem (§4.1 projektu). Inną kwestią jest brak paralelności w przypadku rozpoznawania wniosków o dotację (par. 3 projektu rozporządzenia) oraz rozliczania dotacji (par. 15 ust. 3 projektu rozporządzenia). Wskazanym wydaje się zastosowanie do rozliczenia dotacji obowiązku wezwania do uzupełnienia sprawozdania i w efekcie umożliwienia rozliczenia otrzymanych środków. Proponowana sankcja natychmiastowego wstrzymania finansowania i zwrotu środków wydaje się zbyt surowa i nieuzasadniona.

Wprawdzie w załączniku nr 2 w punkcie 14 przewidziano możliwość zwiększania dotacji dla określonego rodzaju jednostek, ale ta warunkowa formuła nie rozwiązuje wspomnianego problemu generalnego. Istotne wydaje się znalezienie takiego rozwiązania, które w sposób automatyczny zwiększy wysokość finansowania jednostek humanistycznych i społecznych, poszkodowanych z uwagi na bardzo niski współczynnik kosztochłonności.

Na problemy związane z zastosowaniem algorytmu w naukach humanistycznych i społecznych oraz ich skutki dla Instytutów Wydziału I PAN zwracaliśmy uwagę w piśmie z 23 marca b.r., skierowanym do Pani Minister Prof. Leny Kolarskiej-Bobińskiej. Niestety, trudno uznać, że obecny projekt rozporządzenia w sposób satysfakcjonujący problemy te rozwiązuje. Spotykany niekiedy argument, że obecne zmniejszenie dotacji wynika z „przefinansowania” instytutów nauk społecznych i humanistycznych w PAN w przeszłości należy uznać za całkowicie chybiony, biorąc pod uwagę poziom wynagrodzeń w tych jednostkach zarównow relacji do uczelni wyższych, jak i średniej krajowej.

Przyjmujemy z dobrą wolą deklarację Pani Minister, iż „Przywracanie polskiej humanistyce należnego jej statusu jest jednym z priorytetów resortu nauki. Mamy świadomość jej kluczowego znaczenia dla rozwoju społecznego i gospodarczego” wraz z zapewnieniem, że „Wszystkie działania, które realizuje resort, są wynikiem konsultacji ze środowiskiem i odpowiadają na jego postulaty”Oczekujemy zatem, iż nasze stanowisko znajdzie odzwierciedlenie w postaci odpowiednich korekt w Rozporządzeniu.

prof. dr hab. Władysław Czapliński, dyrektor Instytutu Nauk Prawnych PAN

dr Mirosław Drygas, dyrektor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

dr hab. Anna Engelking, prof. IS PAN, dyrektor Instytutu Slawistyki PAN

prof. dr hab. Urszula Jakubowska, dyrektor Instytutu Psychologii PAN

prof. dr hab. Wojciech Kriegseisen, dyrektor Instytutu Historii PAN

prof. dr hab. Eugeniusz Cezary Król, dyrektor Instytutu Studiów Politycznych PAN

prof. dr hab. Jerzy Maik, dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii PAN

prof. dr hab. Karol Myśliwiec, czł. rzecz. PAN, dyrektor Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN

prof. dr hab. Andrzej Rychard, dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN

prof. dr hab. Mikołaj Sokołowski, dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN

dr Urszula Skorupska, p.o. dyrektora Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN

prof. dr hab. Elżbieta Witkowska-Zaremba, czł. koresp. PAN, dyrektor Instytutu Sztuki PAN

prof. dr hab. Leszek Zasztowt, dyrektor Instytutu Historii Nauki PAN

prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki, dyrektor Instytutu Języka Polskiego PAN