Pionierzy biologii strukturalnej wirusa HIV nagrodzeni

Światowej sławy uczeni – prof. Mariusz Jaskólski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i dr Alexander Wlodawer z Narodowego Instytutu Raka w USA – zostali pierwszymi zdobywcami Polsko-Amerykańskiej Nagrody Naukowej przyznawanej wspólnie przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej i The American Association for the Advancement of Science (AAAS), największe na świecie stowarzyszenie naukowe.

Nagroda została ustanowiona w 2013 r. i jest przyznawana parze naukowców – jednemu pracującemu w Polsce, a drugiemu w USA – za wybitne osiągnięcie naukowe będące efektem ich współpracy. Tandem Jaskólski – Wlodawer otrzymali ją za badania strukturalne białek o znaczeniu medycznym, które przyczyniły się do opracowania nowych terapii leczenia chorób człowieka, takich jak AIDS czy białaczka u dzieci.

– Nagroda powstała, aby podkreślić wagę polsko-amerykańskiej współpracy naukowej i pokazać, że prowadzi ona do wspaniałych osiągnięć badawczych. Mamy też nadzieję, że sukcesy naszych laureatów będą inspiracją do nawiązania współpracy dla kolejnych badaczy – mówi prof. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Przyznanie Nagrody odbywa się raz na dwa lata w drodze konkursu opartego na nominacjach. Wyboru dokonuje Jury złożone z wybitnych przedstawicieli polskiego i amerykańskiego środowiska naukowego. Jury posiłkuje się opiniami ekspertów oceniających wnioski. Do pierwszego konkursu zgłoszono 55 nominacji, które reprezentowały bardzo wysoki poziom. Wysokość Nagrody wynosi równowartość 5 000 USD dla każdego z laureatów.

Nagrodzeni badacze rozpoczęli współpracę w dziedzinie biologii strukturalnej 27 lat temu. Gdy we wczesnych latach 80. nastąpił wybuch epidemii AIDS, wyścig do znalezienia leków na tę chorobę natrafił na przeszkodę w postaci całkowitego braku informacji o budowie białek retrowirusowych, czyli m.in. tych, które koduje w swoim bagażu genetycznym wirus HIV. Dlatego opis struktury proteazy retrowirusowej, opublikowany przez Wlodawera, Jaskólskiego i współpracowników w czasopiśmie „Nature” w 1989 r., był przełomem. Po tym artykule zostały opublikowane dwa kolejne w czasopiśmie „Science” – jeden dotyczył badania połączonego z modelowaniem, w którym przewidziano właściwą strukturę proteazy HIV-1 i sposobu jej interakcji z substratem, a w drugim przedstawiono rozstrzygnięcie gorącej debaty na temat struktury tego enzymu, której źródłem był częściowo niepoprawny model zaproponowany przez konkurencyjną grupę badaczy. – Nasze odkrycie przyczyniło się do powstania leku dla chorych na AIDS w ekspresowym tempie 7 lat. To jak dotąd jedyny przykład, kiedy proces ten odbył się tak szybko – mówi prof. Wlodawer.

Od tamtego czasu obaj naukowcy kontynuują swoją współpracę w dziedzinie biologii strukturalnej układów mających znaczenie w medycynie: m.in. określili struktury proteaz pochodzących z innych retrowirusów (w tym wirusa HTLV powodującego białaczkę), integraz retrowirusowych (domena katalityczna w czynnej formie) oraz bakteryjnych asparaginaz, istotnych w leczeniu białaczki limfoblastycznej u dzieci.

Wspólnie napisali 37 prac, które były dotąd cytowane ok. 2450 razy, co świadczy o znaczeniu ich wspólnych badań dla dziedziny nauki, jaką uprawiają. Jednocześnie badacze przyczynili się do rozwoju metod krystalografii i są powszechnie uważani za autorytety w zakresie metodologii oraz edukacji krystalograficznej.

Wręczenie Polsko – Amerykańskiej Nagrody Naukowej odbędzie się 28 kwietnia br. w siedzibie AAAS w Waszyngtonie.

Źródło: FNP http://www.fnp.org.pl/