Kompas słoneczny i system Decca – kamienie milowe w nawigacji morskiej

Dzięki innowacyjnemu projektowi Akademii Morskiej w Szczecinie oraz Muzeum Narodowego w Szczecinie można przenieść sposób nawigacji Wikingów oraz system nawigacyjny Decca na symulator i sprawdzić, jak zmieniały się narzędzia i metody nawigacji w dwóch okresach jej najbardziej burzliwego rozwoju.

Wydział Nawigacyjny Akademii Morskiej w Szczecinie oraz Muzeum Narodowe w Szczecinie utworzyło konsorcjum, które w ramach ogólnopolskiego przedsięwzięcia „Ścieżki Kopernika” (organizowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego) opracowało projekt „Budowa morskiego symulatora historycznych systemów nawigacyjnych celem propagacji wiedzy o ich działaniu na przełomie wieków”. Jako jedyny, pośród projektów złożonych przez  województwo zachodniopomorskie, otrzymał on dofinansowanie na realizację.

Pracownicy Wydziału Nawigacyjnego szczecińskiej Akademii Morskiej z partnerem przemysłowym – firmą Autocomp Management ze Szczecina stworzyli symulator nawigacyjny składający się z dwóch różnych stanowisk nawigacyjnych, które dzieli ponad tysiąc lat. Jednym z nich jest interaktywny symulator kompasu słonecznego Wikingów, który wykorzystywał Słońce do określania kierunków na morzu. Oryginał kompasu został odnaleziony przez zespół prof. Władysława Filipowiaka w 2000 r. w Wolinie. To drewniany dysk z XI w., interpretowany współcześnie przez naukowców jako kompas słoneczny. Znajduje się w zbiorach Polskiej Akademii Nauk i na potrzeby wystawy został wypożyczony przez Muzeum Narodowe w Szczecinie. Drugim z elementów jest nieistniejący już system nawigacyjnego określania pozycji Decca Navigator (pierwszy hiperboliczny naziemny system nawigacyjny, który powstał tuż po II Wojnie Światowej).

W nowym symulatorze wykorzystane zostały również urządzenia historyczne, znajdujące się
w zbiorach MNS i AM w Szczecinie. – Zostały one tak przetworzone, by znów służyć do określania kierunku i pozycji na morzu. Oba systemy są podłączone do dwu– i trójwymiarowego symulatora ruchu statku z interfejsem graficznym, wizualizacją trójwymiarową dostosowaną do prezentowanej epoki, co oddaje realizm przykładowej sytuacji nawigacyjnej sprzed lat. Wirtualny żeglarz może zobaczyć podstawy pracy nadajnika, dostroić do niego prawdziwy odbiornik, a nawet podejrzeć rozchodzenie się fal z lotu ptaka –mówi dr hab. inż. Lucjan Gucma z Akademii Morskiej w Szczecinie, kierownik projektu. Na wielkim ekranie pojawia się dziób łodzi Wikingów oraz zarys horyzontu, a na przenośnym urządzeniu multimedialnym – symulator działania kompasu słonecznego. Urządzenie pozwala na wirtualną żeglugę po otwartym morzu, którego zadaniem jest przeprowadzenie statku z Fiordów Norweskich na Wyspy Szetlandzkie.

Nawiguj z Akademią w Muzeum Narodowym w Szczecinie

Symulator kompasu słonecznego i system Decca jest jedyną w świecie ekspozycją, w której można przenieść się wirtualnie w przeszłość!

Projekt był pierwszym z kilku etapów, realizowanych wspólnie przez konsorcjum uczelni i muzeum. Kolejnym jest symulacyjna wystawa nawigacyjna „Od kompasu słonecznego do systemu DECCA – historia hiperboli w nawigacji”. To interaktywna wystawa, na której każdy – od lat 5 do 105 – może spróbować samodzielnej nawigacji niczym XI-wieczny Wiking.

Oprócz efektu prac projektowych – symulatora nawigacyjnego – zobaczyć na niej można zarówno obiekty muzealne, jak i symulatory nawigacyjne, odbiorniki radionawigacyjne systemów nawigacji hiperbolicznej (DECCA, Navigator, Omega, LORAN) oraz współczesny kompas słoneczny i mapy nawigacyjne.

Powstały system nawigacyjny i otwarta w październiku ubiegłego roku wystawa umożliwiają prowadzenia niekonwencjonalnych zajęć i udział w nich już nie tylko wirtualnych nawigatorów, ale ludzi – ma formę symulacji komputerowej. Celem zajęć jest nauka historii systemów nawigacyjnych oraz rozwijanie wyobraźni technicznej tak potrzebnej w obecnej epoce innowacji. Do tej pory, tylko przez pierwsze dwa miesiące od otwarcia wystawy, w szczecińskim Muzeum Narodowym przeprowadzono zajęcia eksperymentalne dla ponad  60 osób, lekcje i warsztaty muzealne dla ok. 400 oraz grę miejską, w której udział brało prawie 200 osób. W sumie w tym czasie wystawę obejrzało ponad 10 000 osób!, ponad połowa z nich to dzieci i młodzież.

Dalszy rozwój budowanych systemów symulacyjnych może być zastosowany w przedsięwzięciu będącym częścią budowanego w Szczecinie Centrum Nauki (Muzeum Narodowe w Szczecinie Odział Morski, Centrum Nauki – Muzeum Fal).

Bogna Bartkiewicz