Unikatowe odkrycie w Supraślu

Miejsce, w którym ponad 4 tys. lat temu ludzie odprawiali rytuały, odkryli archeolodzy w Supraślu (woj. podlaskie). Najbliższe analogie do znalezionych w nim fragmentów naczyń ceramicznych pochodzą z Półwyspu Iberyjskiego – poinformował dr Dariusz Manasterski, jeden z kierowników wykopalisk.

Znaleziska dokonano na porośniętym dębami wypiętrzeniu, które tworzą piaski i żwiry naniesione pod wpływem działalności lodowca. Jak sugeruje dr Włodzimierz Kwiatkowski z Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej – wspomniany obszar wyglądał podobnie pod względem środowiska i roślinności w momencie tworzenia miejsca obrzędowego.

W najwyższym punkcie wypiętrzenia archeolodzy natknęli się na fragmenty kilku pucharów oraz mis, należących do społeczności pucharów dzwonowatych, nazwanej tak ze względu na wytwarzanie naczyń przypominających odwrócone dzwony. Ta jednostka kulturowa zasiedlała duże obszary Europy, a nawet północnej Afryki, jednak nie można jej utożsamiać z jednym określonym ludem. Odkryte przez archeologów naczynia w Supraślu były zdobione ornamentem rytym zarówno na powierzchni zewnętrznej, jak i wewnętrznej.

Zdaniem badaczy były związane z obrzędami libacyjnymi z użyciem napojów tworzonych na bazie alkoholu. Znaczenie tych napojów miało charakter ceremonialny lub prestiżowy, a naczynia, z których je spożywano – reprezentacyjny.

Fragmenty zdobionych naczyń otaczało niewielkie skupisko spalonych kości zwierzęcych lub ludzkich, w którym znajdował się również fragment paciorka bursztynowego. Kolejną ozdobę z tego surowca umieszczono w pobliżu skupiska obok skremowanych kości.

– Bursztyn dla społeczności pucharów dzwonowatych był materiałem egzotycznym i prestiżowym, a na Podlasiu dotąd niespotykanym. Odkryte przez nas ozdoby należą do najstarszych tego rodzaju przedmiotów w tym regionie – dodaje dr Manasterski.

W miejscu odprawiania rytuałów archeolodzy znaleźli również przedmioty wykonane z różnych odmian kamieni oraz z krzemienia. Wśród pierwszej kategorii znalazły się m.in. prostownik strzał do łuku, ciosło, fragment krzywego noża (tzw. Krummesser) oraz elementy sztyletu. Z wyrobów krzemiennych należy wymienić groty strzał do łuku, różne formy wkładek do narzędzi o złożonej konstrukcji ostrza oraz wiórowe noże.

– Wszystkie artefakty kamienne charakteryzują się doskonałością wykonania i są obce miejscowej wytwórczości. Należą do wyrobów rzadkich w tej części Europy i jednocześnie prestiżowych – uważa dr Manasterski.

Niektóre z przedmiotów były uszkodzone lub niewykończone, co według archeologów może wiązać się z określonym znaczeniem symbolicznym dla osób, które je składały.

– Całość depozytu obrzędowego należy do wyjątkowych znalezisk w skali Europy Środkowej. Zawiera on jeden z najbogatszych zestawów elementów wchodzących najczęściej w skład elitarnych grobów szkieletowych w Europie Zachodniej z tego okresu – przekonuje badacz.

Archeolodzy sądzą, że fragmenty reprezentacyjnych pucharów dzwonowatych, ozdoby z egzotycznego na tym terenie surowca oraz elementy prestiżowego uzbrojenia wskazują na obecność nad Supraślą jednostek uprzywilejowanych o innym, wyższym statusie społecznym, czyli protoplastów arystokracji. Jednak do tej pory nie są w stanie ustalić jednoznacznie pochodzenia odkrytych przedmiotów. Pomogą w tym specjalistyczne badania laboratoryjne.

– Tegoroczne znaleziska, choć wyjątkowe ze względu na obecność najdalej na wschód wysuniętego zestawu przedmiotów wiązanych ze społecznością pucharów dzwonowatych, nie wyjaśniają jednak dróg i odległości migracji jego nosicieli – kończy dr Manasterski.

Wykopaliska w Supraślu są elementem realizowanego od 2011 roku wspólnego programu badawczego, prowadzonego przez dr. Dariusza Manasterskiego i dr Katarzynę Januszek z Instytutu Archeologii UW oraz Adama Wawrusiewicza z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Przedsięwzięcie dotyczy rozpoznania osadnictwa z młodszego okresu epoki kamienia i początków epoki brązu nad środkowym odcinkiem rzeki Supraśl.

Źródło: Serwis PAP – Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl