Obiecujące odkrycia archeologiczne w Egipcie
Grupa wrocławskich badaczy, którym przewodniczył Patryk Chudzik z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, odkryła w Egipcie na terenie nekropolii tebańskiej przeoczoną dotąd przez archeologów kaplicę grobową – co się rzadko zdarza – z częściowo zachowanym wyposażeniem, a także m.in. grobowiec towarzyszący.
W pierwotnych założeniach miały być to badania głównie dokumentacyjne, skupiające się na czterech założeniach sepulkralnych, w których pochowano dostojników sprzed 4 tys. lat na nekropolii Asasif Północny. Prace rozpoczęto od zebrania zabytków leżących na powierzchni w obrębie dziedzińców grobowców. Oprócz elementów wyposażenia grobowego z różnych okresów dynastycznych – wśród nich figurki uszebti, koraliki fajansowe, naczynia gliniane czy dekorowane kartonaże – natrafiono na liczne kości ludzkie i zwierzęce oraz fragmenty mumii.
Plany grobowców skalnych oraz murów otaczających dziedzińce, pomimo wcześniejszych badań, nigdy nie zostały sporządzone. Kompletna dokumentacja tych konstrukcji możliwa jest jedynie po wcześniejszym ich doczyszczeniu – mówi Patryk Chudzik.
Archeolodzy podczas doczyszczania jednego z murów ceglanych natrafili na szyb prowadzący do grobowca towarzyszącego. Jak mówi kierownik wyprawy – Tego typu grobowce i ich położenie znane są archeologom z różnych kompleksów sepulkralnych na nekropoli tebańskiej. Grobowce towarzyszące to miejsca pochówku urzędników niższego szczebla, którzy za życia byli pomocnikami dostojnika, pochowanego w centralnym, największym grobowcu. Robotnicy wydobyli z szybu kilka ton gruzu skalnego, w którym znajdowały się również kości ludzkie oraz elementy wyposażenia grobowego.
Oprócz grobowca towarzyszącego odkryto także nieukończoną przez starożytnych budowniczych kapliczkę grobową w dolnej części dziedzińca, kilka metrów od domniemanego wejścia w jego obręb. Jak wyjaśnia P. Chudzik – Na nekropoli tebańskiej znane są dwa przykłady tego typu budowli. Jedna znajduje się również na nekropoli Asasif i zachowana jest w dosyć dobrym stanie, druga natomiast zlokalizowana była w obrębie kompleksu grobowego Meketre w Dolinie Południowej, w którym również prowadzimy prace. To jednak pierwsza tego rodzaju budowla, w której odkryto przedmioty związane z jej użytkowaniem.
Co ciekawe, po odnalezionych przedmiotach można wnioskować, że starożytni Egipcjanie składali ofiary w tym miejscu, mimo faktu, że budowla nie była ukończona, a przy niej leżały materiały budowlane.
Jak dodaje P. Chudzik – w warstwie związanej z funkcjonowaniem kapliczki odkryliśmy fragment ołtarza wapiennego, na którym składano dary. W jego pobliżu znajdował się przedmiot krzemienny, którego jedna z krawędzi była obrobiona w taki sposób, aby mogła służyć do cięcia. Ponadto odkryliśmy duży depozyt naczyń glinianych (do tej pory naliczono ponad 100 sztuk), w których wierni przynosili wodę, a następnie wylewali ją na ołtarz w trakcie odprawianych praktyk. Prace w tym miejscu nie zostały jeszcze zakończone, więc spodziewamy się następnych zaskakujących odkryć – wyraża nadzieję P. Chudzik.
Na innym stanowisku – odkryto rampę prowadzącą do grobowca wezyra Nespakashuti (czasy XXVI dynastii, Okres Późny – VII w. p.n.e.). Jak dodaje P. Chudzik – Po obu stronach rampy odkryliśmy bardzo dużą liczbę naczyń przynoszonych do grobu po śmierci dostojnika. Po oczyszczeniu rampy w dolnej części okazało się, iż jest ona zachowana w tak dobrym stanie, iż nadal może pełnić swoją pierwotną funkcję.
W projekcie brali udział specjaliści z Wrocławia: Mariusz Caban – architekt, Monika Sieradzka – pełni funkcję dokumentalisty i rysownika, Adam Grylak – archeolog opracowujący materiały pradziejowe, głównie materiał krzemienny z epok poprzedzających dzieje Egiptu faraońskiego oraz dr Teodozja Rzeuska z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN – ceramolog projektu.
Prace prowadzono od początku grudnia 2013 r. do końca lutego 2014 r. Możliwe były dzięki koncesji uzyskanej przez Polsko-Egipską Misję Archeologiczno-Konserwatorską świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari.
Patryk Chudzik – doktorant w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. W rozprawie doktorskiej zajmuje się rozplanowaniem miasta Teby oraz nekropoli tebańskiej w okresie Średniego Państwa. Analiza poparta jest studiami architektonicznymi oraz badaniami dotyczącymi funkcji poszczególnych budowli oraz konkretnych pomieszczeń.
Głównym punktem jego zainteresowań badawczych jest architektura starożytnego Egiptu, zwłaszcza architektura sepulkralna, a w jej kontekście odtwarzanie procesów powstawania grobowców prywatnych oraz socjotopografia nekropoli tebańskiej, w tym analiza relacji społecznych pomiędzy właścicielami różnych grobowców, wzbogacona o rozplanowania grobowców w zależności od statusu społecznego. Jego badania obejmują także przejawy kultu na nekropolii tebańskiej – pogrzeby oraz kult przodków. Zajmuje się m.in. ponownym wykorzystaniem miejsc sepulkralnych przez kolejne pokolenia, w tym zmianami architektonicznymi, jakie wprowadzano w ramach tych adaptacji. Jego dotychczasowe badania w Egipcie objęły tereny kompleksów grobowych: Asasif oraz Meketre. W Polsce prowadził również prace badawcze w Masywie Ślęży (eksploatacja, obróbka i transport kamienia; okoliczności i cel powstania konstrukcji kamiennych; szlaki komunikacyjne w obrębie Masywu), na Górze Raduni (osada kultury łużyckiej), a także na Górze Gozdnicy, gdzie odkrył kilka lat temu nieznane dotąd konstrukcje.
Wywiad z P. Chudzikiem: http://uni.wroc.pl/wiadomości/odkrycia/obiecujące-odkrycia-archeologiczne-w-egipcie