Minister nauki zaproponowała naukowcom „Pakt dla Horyzontu 2020”
O „pospolite ruszenie” w walce o fundusze z największego w historii europejskiego naukowego programu ramowego zaapelowała prof. Lena Kolarska-Bobińska podczas konferencji „Horyzont 2020: wyzwania i szanse dla polskiej nauki”.
– Proponuję, byśmy zawarli pakt dla Horyzontu 2020. Wierzę, że ci, którzy decydują o przyszłości polskiej nauki – rektorzy, dyrektorzy instytutów naukowych, decydenci, eksperci, wreszcie sami naukowcy – włączą się do tego wspólnego wysiłku – zwróciła się do kilkuset uczestników wydarzenia minister nauki i szkolnictwa wyższego. Działający od pół roku program Horyzont 2020 to program na rzecz badań naukowych i innowacji. Jego łączny, siedmioletni budżet wynosi blisko 80 mld euro. W latach 2014-2020 polscy naukowcy i przedsiębiorcy będą mieli także dostęp do około 10 mld euro w programach operacyjnych przygotowanych przez polski rząd.
Przedstawiony przez minister Lenę Kolarską-Bobińską plan przewiduje podejmowanie działań nie tylko na szczeblu resortu, ale i współpracujących z nim agencji, instytutów naukowych i szkół wyższych. – Dziś chcemy go przedyskutować ze środowiskiem, skonsultować, bo dobre wykorzystanie środków unijnych wymaga mobilizacji tych, którzy chcą uczestniczyć w tym procesie – zaznaczyła. – Jeśli tej możliwości teraz nie
wykorzystamy, to potem może być bardzo trudno o zbudowanie podobnego, dużego europejskiego programu – dodała minister Lena Kolarska-Bobińska.
Minister nauki podkreśliła, że eksperci MNiSW przeanalizowali m.in. w ramach specjalnie powołanego zespołu roboczego z udziałem polskich beneficjentów, ewaluatorów oraz wybitnych naukowców przyczyny niskiego udział Polaków w 7. Programie Ramowym.
Obecnie Polska, jeżeli chodzi o liczbę realizowanych projektów w 7. Programie Ramowym oraz uzyskanego dofinansowania – zajmuje kolejno 13 i 14 miejsce, co jest wynikiem niezadowalającym, w kontekście posiadanego przez nasz kraj potencjału naukowego. Polscy badacze stanowią tylko 2% wszystkich naukowców w Europie zaangażowanych w projekty w 7. Programie Ramowym. Dofinansowanie polskich projektów to zaledwie 1,1 % pieniędzy 7. Programu Ramowego. Polska zajmuje więc 28 miejsce wśród państw UE pod względem poziomu uczestnictwa określanego liczbą wnioskodawców na 1000 badaczy FTE.
Uczestniczący w konferencji dr Peter Hatrwich z Dyrekcji Generalnej ds. Badań i Rozwoju Komisji Europejskiej stwierdził jednak, że w kontekście programu Horyzont 2020 Polska ma już powody do optymizmu. Liczba składanych wniosków z udziałem Polaków wzrosła z poziomu 7 proc. w 7. Programie Ramowym do ponad 10 proc. w Horyzoncie 2020.
Na podstawie tych danych oraz analiz ekspertów Ministerstwo Nauki wskazało główne bariery wpływające na słabe wyniki polskich naukowców w wyścigu o europejskie fundusze. Wśród nich wyróżnione m.in. czynniki psychologiczne ( w tym brak rozpowszechnionej „kultury grantowej”), informacyjne, organizacyjne oraz strukturalne. Wskazano też słabą merytoryczną jakość polskich wniosków: na ok. 10 tysięcy wniosków złożonych w 7 PR z udziałem polskich podmiotów, finansowanie uzyskało tylko 2147. Za jeden z problemów uznano też wciąż niewystarczający dorobek naukowy liderów, zbyt niską jakość projektów, ale też nierzadko trudności komunikacyjne w prezentowaniu walorów projektu. Jednym z elementów utrudniających pozyskiwanie grantów okazała się być też niska mobilność oraz hermetyczność środowisk naukowych, a także ich małe umiędzynarodowienie.
Omawiając poszczególne bariery w pozyskiwaniu unijnych grantów, prof. Lena Kolarska-Bobińska przedstawiła szereg planowanych bądź już realizowanych działań resortu mających na celu zwiększenie obecności Polaków w Horyzoncie 2020.
– Polska powinna odnosić sukcesy zgodne ze swoim potencjałem – podkreśliła. – Musimy zmobilizować całe środowisko: ministerstwo, uniwersytety oraz instytuty. Bez pospolitego
ruszenia wszystkich zainteresowanych to się po prostu nie uda – zwróciła się do uczestników konferencji prof. Lena Kolarska-Bobińska.
Dzięki zaangażowaniu Polski w przygotowania programu Horyzont 2020, znalazły się już w nim obecnie korzystne dla naszej nauki zapisy o większej roli małych projektów, równowadze geograficznej w panelach oceniających aplikacje czy dwustopniowej ocenie projektu. Udało się również uzyskać tzw. pakiet poszerzający udział, w skład którego wchodzą takie instrumenty jak Teaming, Twinning i ERA Chairs.
Kolejnym krokiem podjętym przez resort jest aktywizacja polskich naukowców do składnia dobrych jakościowo wniosków. Na poziomie centralnym zaproponowano system zachęt strukturalnych. Ministerstwo chce m.in. zmienić przepisy dotyczące dofinansowania inicjatyw w zakresie współpracy międzynarodowej, tak aby możliwe było dofinansowanie wynagrodzeń naukowców zaangażowanych w realizację projektów w Horyzoncie 2020.
Wspólnie z KEJN rozpoczęto też prace nad nowymi zasadami oceny parametrycznej, która ma uwzględniać uzyskiwane granty. W trakcie kolejnej oceny, prowadzonej w 2017 r., na sukces w postaci kategorii A+ i A oraz połączone z tym przywileje będą mogły liczyć jedynie te podmioty, które przez najbliższe lata zbudują duże portfolio projektów europejskich.
Uruchomiony został też nowy instrument: program Granty na Granty, który umożliwi finansowanie przygotowania i preocenę wniosków.
Ministerstwo zaplanowało również szereg działań mających na celu zniwelowanie barier organizacyjnych stojących na przeszkodzie pozyskiwania pieniędzy z Horyzontu 2020. Obecnie trwają już prace nad usprawnieniem działalności Krajowego Punktu Kontaktowego oraz 11 Regionalnych Punktów Kontaktowych. Zmieniony został model pracy zatrudnionych w nich ekspertów – oprócz działań informacyjnych, w większym stopniu mają one teraz koncentrować się na mentoringu i coachingu dla projektodawców. Największa zmiana polegać ma jednak na wprowadzeniu obowiązkowej ewaluacji projektu przez doświadczonych ekspertów jeszcze przed jego złożeniem w konkursie europejskim. Pozwoli to usunąć błędy i poprawić jakość składanych propozycji.
Powstaje też portal informujący o trybie i zasadach konkursów w Horyzoncie – będzie można znaleźć na nim informacje o dobrych praktykach uczelni i instytutów badawczych, nakierowanych na wspieranie udziału Polski w programie. Jesienią ruszy z kolei 10 konferencji regionalnych w głównych miastach akademickich w Polsce, adresowanych szeroko do środowiska naukowego – podczas nich omawiane będą możliwości jaskie stwarza Horyzont 2020 oraz dostępne na poziomie krajowym fundusze strukturalne na B+R+I.
W działania na rzecz lepszego pozyskania funduszy z Horyzontu 2020 zaangażowane zostały także agencje rządowe. Narodowe Centrum Nauki, wykorzystując trzyletnie doświadczenie w finansowaniu badań podstawowych, ma za zadanie identyfikację najsilniejszych zespołów naukowych i projektów badawczych w Polsce, które mają szczególnie wysokie szanse na finansowanie europejskie. Zespoły te będą mogły liczyć na indywidualne wsparcie w przygotowaniu wniosków do ERC i w konkursach Horyzontu 2020. Narodowe Centrum Nauki przeprowadzać będzie też warsztaty z ekspertami ERC i Komisji Europejskiej. Obie agencje dzięki zaangażowaniu w liczne inicjatywy europejskie będą służyć też jako pomost do budowy konsorcjów dla Horyzontu 2020.
O przeprowadzenie zmian prof. Lena Kolarska-Bobińska zaapelowała też do uczelni i instytutów badawczych. Powinny one dotyczyć motywacji i wsparcia organizacyjnego naukowców, w tym utworzenia jednostek, działów wspomagających naukowców w pisaniu i składaniu grantów. Chodzi też o wdrożenie systemu ocen i wynagradzania pracowników, za uczestnictwo, recenzowanie i sukcesy w Horyzoncie 2020 oraz o zapewnienie możliwości elastycznego kształtowanie obciążeń dydaktycznych dla pracowników realizujących granty z Horyzontu 2020.
Źródło: MNiSW