Nominacja dla polskiego uczonego

Wiesław L. Nowiński, twórca systemu nawigacji dla mózgu, dokonał przełomu na polu map mózgu i opracował ponad 30 jego atlasów. Zaburzenia i choroby mózgu mogą być teraz leczone szybciej i precyzyjniej, a planowanie skomplikowanych operacji stało się łatwiejsze. Benoît Battistelli, Prezes Europejskiego Urzędu Patentowego, powiedział: – Wiesław Nowiński to europejski obywatel świata: swoją pracą nie tylko łączy naukę z praktyką, ale i jednoczy kontynenty.

Dla niektórych substancja szara pozostaje wielką zagadką – dla Wiesława L. Nowińskiego jest istotą życia: – Żyjemy za krótko, by nie zajmować się badaniem ludzkiego mózgu i leczeniem jego zaburzeń. Naukowiec od 1991 roku mieszka w Singapurze, a mózg i jego właściwości analizuje już 30 lat.

Atlasy anatomiczne mózgu w formie książkowej istnieją od lat 50. ubiegłego wieku, jednak dopiero Nowińskiemu udało się je przenieść w trzeci wymiar i przygotować na potrzeby praktyki klinicznej. Dzięki wykonanym przez niego trójwymiarowym atlasom w wysokiej rozdzielczości, zaburzenia i choroby mózgu mogą być leczone szybciej i precyzyjniej, a planowanie skomplikowanych operacji jest łatwiejsze.

Na podstawie ogromnych ilości danych i zdjęć, profesor Nowiński opracował ponad 30 atlasów mózgu, a kolejne są w fazie planowania. To właśnie za te osiągnięcia Europejski Urząd Patentowy (EPO) nominował Wiesława Nowińskiego do tegorocznej Nagrody Europejskiego Wynalazcy (European Inventor Award) w kategorii „Lifetime Achievement” („Dorobek życia”). Laureatów nagrody poznamy 17 czerwca w Berlinie.

– Wiesław Nowiński to wyjątkowy naukowiec, który w uznaniu za swoje badania otrzymał od 1986 roku ponad 40 nagród. Jest europejskim obywatelem świata: swoją pracą nie tylko łączy naukę z praktyką, ale i jednoczy kontynenty. W świetle starzejącego się społeczeństwa, badania mózgu stają się coraz ważniejsze. Nowiński to zarówno pionier, jak i główne źródło rozwoju tej dziedziny badań – wyjaśnia Benoît Battistelli, prezes EPO.

Nowiński odkrył pasję dla ludzkiego mózgu 30 lat temu, jeszcze jako świeżo upieczony absolwent elektroniki. Przeglądał atlas medycyny i zauważył, że zdjęcia mózgu były niedokładne. Od razu dostrzegł ukryty potencjał rozwoju tej dziedziny i rozpoczął pracę nad zintegrowanym, trójwymiarowym atlasem, który miał pomóc lekarzom w diagnozowaniu i leczeniu chorób mózgu. Połączenie nauki z praktyką, które dla niektórych może wydawać się rewolucyjne, dla Wiesława Nowińskiego jest rzeczą oczywistą: – Lekarz pomaga tysiącom pacjentów, a my, naukowcy, pomagamy tysiącom lekarzy. To właśnie czyni naszą pracę wartościową.

W trakcie poszukiwań idealnego mózgu na potrzeby atlasu, Nowiński stwierdził, że nie można od innych wymagać ciągłej gotowości do poddawania się rezonansowi magnetycznemu lub tomografii komputerowej. Aspekt zdrowotny również miał duże znaczenie. Dlatego też zdecydował zeskanować własną głowę.

Następnym krokiem było opracowanie danych zebranych na komputerze. Każda część miała bowiem swoje miejsce, niczym element układanki. Stworzenie atlasu wymaga dużych ilości danych i czasu do ich komputerowej obróbki – pojedynczy skan mózgu ma ponad 20 milionów pikseli. By poradzić sobie z tą złożonością, Nowiński podzielił skany na 3 tysiące poziomów, a każdy z nich jest dodatkowo skompresowany, by atlas był łatwo dostępny i działał nawet na tablecie.

Jako perfekcjonista, Nowiński wciąż nie był jednak zadowolony z przejrzystości układu atlasu. W tym zadaniu pomogła mu rodzina: jedna z córek zaprojektowała osiem interfejsów na potrzeby atlasu, a żona zajęła się kolorystyką. „To sprawiło, że atlas jest ładny i kolorowy. To prawdziwie rodzinny projekt” – mówi naukowiec.

Nowiński i jego zespół dodatkowo rozszerzyli oprogramowanie o dane i przebieg choroby u ponad tysiąca pacjentów z zaburzeniami mózgu. W ten sposób w ciągu 17 lat opracowano 34 atlasy mózgu z dwoma tysiącami zdjęć. Istnieje atlas każdej jego części, w zależności od przedmiotu zainteresowania. Może to być np. system naczyniowy lub choroby, takie jak Parkinson, Alzheimer, czy udary. Zdjęcia używane są do diagnozy i leczenia, ale także wykorzystywane do szkoleń.

Atlasy Nowińskiego można porównać do systemu nawigacji w samochodzie. Z pomocą mapy 3D mózgu można łatwiej rozpoznać chore obszary, tak samo jak GPS ostrzega przed utrudnieniami na drodze. W celach diagnostycznych zdjęcia mózgu poszczególnych pacjentów nakładane są na jeden z atlasów Nowińskiego i odpowiednie struktury w półkulach mózgowych porównywane, co pozwala z maksymalną dokładnością określić miejsca odchyleń od normy. Co więcej, atlas może również naprowadzić neurochirurgów na miejsce, w którym należy umieścić elektrody, by przeprowadzić głęboką stymulację mózgu.

– Pracuję niemalże 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu. To moje przeznaczenie! W końcu urodziłem się 24 lipca – wyjaśnia badacz mózgu. Wiesław Nowiński obecnie mieszka w Singapurze. Założył trzy firmy zajmujące się nowoczesnymi technologiami medycznymi, a dwie kolejne są w trakcie tworzenia. Ponad tysiąc chirurgów z całego świata wykorzystuje w swojej pracy wynalazki Nowińskiego. – Dwa najważniejsze dary, które otrzymujemy, to nasz mózg i czas. Wykorzystajmy nasz czas, by zrozumieć mózg – mówi naukowiec, odpowiadając na pytanie o motywację.

Na przestrzeni lat Wiesław Nowiński zgłosił 51 wniosków patentowych, z których 32 zostały przyznane. Niezwykła jest też liczba jego naukowych publikacji (do dziś łącznie 535) oraz wyróżnień – w latach 1986-2013 otrzymał 40 nagród za swoją pracę.

Wojciech Liczkowski