Skamieniałe soczewki szkarłupni sprzed 80 mln lat
Młodzi paleontolodzy: dr Przemysław Gorzelak (Instytut Paleobiologii PAN, laureat programu Fundacji START w 2009 i 2010 r.), dr hab. Mariusz Salamon (Uniwersytet Śląski, laureat programu START w 2005 i 2006 r.) oraz mgr Rafał Lach (Uniwersytet Śląski), mgr Michał Loba (Uniwersytet Warszawski) i dr Bruno Ferré (Sotteville-lès-Rouen, Francja) są autorami przełomowych wyników badań, które zostały wyróżnione publikacją w najnowszym numerze multidyscyplinarnego magazynu „Nature Communications”, który obok „Nature”, „Science” i „PNAS”, uchodzi za najbardziej opiniotwórczy w świecie nauki.
Badania polskich paleontologów dowiodły, że oczy złożone u szkarłupni (morskich zwierząt bezkręgowych o zwykle pięciopromiennej symetrii ciała, do których zaliczane są m.in. jeżowce, rozgwiazdy czy wężowidła) pojawiły się już w okresie kredowym, tj. 80 mln temu (oczy złożone to specyficzny rodzaj oczu zbudowanych z ułożonych w charakterystyczny mozaikowy wzór soczewek, występujący głównie u owadów). Autorzy na łamach „Nature Communications” opisali najstarsze skamieniałe szczątki szkarłupni posiadające mozaikowo rozmieszczone soczewki. Naukowcy sugerują, że pojawienie się narządów ocznych u tych szkarłupni było odpowiedzią na rosnącą presję ze strony drapieżników w okresie kredy. Pojawienie się złożonych oczu na drodze ewolucji z pewnością umożliwiło szkarłupniom sprawniejszą ucieczkę przed atakiem drapieżców – twierdzą autorzy.
Opublikowane wyniki to ważny krok naprzód w rozwoju stanu wiedzy o tego typu strukturach ocznych. Wiemy, że taki rodzaj oczu umożliwia dostrzeganie intensywności światła, ale zwykle nie pozwala na ostre postrzeganie kształtów. Niedawne badania pod kierunkiem prof. Joanny Aizenberg z Instytutu Nauki Weizmanna w Izraelu opublikowane w „Nature” pokazały, że podobne struktury oczne co u owadów występują także u innych bezkręgowców, w tym u niektórych gatunków szkarłupni. Badania te dowiodły, że tzw. oczy złożone współczesnych szkarłupni zbudowane są z serii mozaikowo rozmieszczonych mikrosoczewek zbudowanych z węglanu wapnia (CaCO3). Soczewki te są otoczone komórkami barwnikowymi, które pochłaniają większość promieni świetlnych, przepuszczając do soczewek tylko te prostopadłe. Dzięki nadzwyczajnym właściwościom optycznym tych mikrosoczewek, które są lekkie, wytrzymałe i niepowodujące rozdwojenia promienia świetlnego oraz deformacji uzyskanego obrazu, stały się one przedmiotem zainteresowań badawczych z zakresu biomimetyki – nauki mającej na celu wykorzystywanie budowy i procesów obserwowanych u organizmów w naukach technicznych.
Źródło: FNP
Więcej: http://www.fnp.org.pl/laureaci-fnp-odkryli-skamieniale-soczewki-szkarlupni-sprzed-80-mln-lat/