Znamy laureatów Złotego Medalu Chemii 2014

Zdobywcą Złotego Medalu Chemii w czwartej edycji prestiżowego konkursu dla młodych naukowców został Michał Hamkało z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Młody naukowiec otrzymał nagrodę w wysokości 10 000 zł, ufundowaną przez firmę DuPont Poland.

Oryginalna metoda badania przebiegu procesów chemicznych zachodzących na granicy dwóch niemieszających się cieczy – to temat pracy licencjackiej, która w tegorocznej edycji Złotego Medalu Chemii przyniosła zwycięstwo Michałowi Hamkało z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Laureat oprócz statuetki otrzymał nagrodę finansową w wysokości 10 tys. złotych. Zdobywcą Srebrnego Medalu Chemii i 5 tys. złotych jest Michał Ciach z Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych Uniwersytetu Warszawskiego. Brązowy Medal Chemii i 2,5 tys. złotych otrzymał Miłosz Wieczór z Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej.

Konkurs „Złoty Medal Chemii” służy promowaniu najzdolniejszych młodych naukowców. Wyłania autorów najlepszych prac licencjackich lub inżynierskich z chemii oraz jej pogranicza z fizyką i biologią. Organizatorem konkursu są Instytut Chemii Fizycznej PAN (IChF PAN) w Warszawie oraz firma DuPont, która jest także fundatorem nagród. Honorowy patronat nad konkursem objął prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

– Serdecznie gratuluję zwycięzcom konkursu i bardzo się cieszę, że tak młodzi ludzie odnoszą już pierwsze sukcesy naukowe. Chemia jest dziedziną, w której Polska ma silną pozycję, jestem więc przekonany, że jej wybór jako drogi zawodowej otwiera wielkie możliwości– podkreślił prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Do tegorocznej, czwartej już edycji Złotego Medalu Chemii nadesłano 47 prac licencjackich lub inżynierskich z 15 uczelni w 10 miastach. Najwięcej zgłoszeń napłynęło z Uniwersytetu Warszawskiego (10), Politechniki Warszawskiej (9) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (7).

– W trakcie pisania pracy licencjackiej wiele studentek i studentów zastanawia się, czy warto na poważnie zająć się nauką. Złoty Medal Chemii ma pomóc w podjęciu tej życiowej decyzji. Nasz przekaz do młodych ludzi jest jasny: Zostańcie z nami! Zależy nam na was, bo tylko razem możemy tworzyć wiedzę zdolną zmieniać świat – powiedział prof. dr hab. Robert Hołyst, dyrektor IChF PAN.

Oprócz nagród głównych, wyróżnienia i nagrody pieniężne w wysokości 1 000 zł zdobyli: Mirosław Arczyński z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Iwona Gawlik z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Maciej Majewski z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Dawid Zych z Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Śląskiego. Dawid Zych dodatkowo otrzymał Nagrodę Publiczności, przyznawaną przez samych finalistów.

Firma DuPont, współorganizator konkursu i fundator nagród, przyznała ponadto trzy dodatkowe wyróżnienia, biorąc pod uwagę takie kryteria jak dorobek publikacyjny autora, znaczenie praktyczne wyników badań i ich wartość naukową, wykorzystanie nowoczesnych metod analitycznych oraz samodzielność prowadzenia badań. Wyróżnienia, połączone z nagrodą finansową wysokości 2 300 złotych, otrzymali: Iwona Gawlik z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Michał Hamkało z Wydziału Fizyki Uniwersytetetu Warszawskiego oraz Maciej Majewski z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.

–Duże zainteresowanie konkursem świadczy o tym, że mamy w Polsce młodych naukowców z ogromnym potencjałem. Zrealizowane przez nich badania warte są promowania i i mam nadzieję, że w przyszłości znajdą zastosowanie w biznesie. Cieszę, że możemy wspierać młodych i tak niesamowicie zdolnych ludzi w realizacji ich celów – stwierdził Piotr Gill, dyrektor generalny DuPont Poland.

Wszyscy finaliści konkursu zyskali możliwość odbycia stażu naukowego w Instytucie Chemii Fizycznej PAN oraz bezpłatnego realizowania projektów badawczych w jego laboratoriach.

W pierwszym etapie konkursu 11 recenzentów naukowych zapoznało się ze wszystkimi nadesłanymi pracami i wyłoniło 15 finalistów. Drugi etap odbył się 18 listopada. Finaliści wygłosili wówczas w IChF PAN krótkie prezentacje dotyczące swych badań i uczestniczyli w dyskusji na ich temat z udziałem jurorów i pozostałych finalistów. Jurorzy ocenili wszystkie wystąpienia i dopiero na tej podstawie wyłonili siedmioro laureatów – zdobywców trzech medali i czterech wyróżnień.

– Konkurs jest organizowany według najlepszych standardów. Staraliśmy się nagrodzić wyróżniających się badaczy. Wybór nie był łatwy ze względu na wysoki i wyrównany poziom nadesłanych prac dyplomowych – podkreślił dr hab. inż. Robert Nowakowski, koordynator konkursu.

Laureaci tak opisują swoje badania:

– Za pomocą złożonego układu optycznego z wiązką femtosekundowych impulsów laserowych udało mi się po raz pierwszy na świecie uzyskać bezpośrednie informacje o zjawiskach katalitycznych zachodzących w obszarze miedzy dwiema fazami w cieczach – wyjaśnia Michał Hamkało, laureat Złotego Medalu Chemii i autor pracy „Badanie katalizy międzyfazowej za pomocą generacji drugiej harmonicznej”. – Reakcje katalizy międzyfazowej są znane od ponad 40 lat i często stosowane w przemysłowych syntezach, ale ich dokładny mechanizm nie był wyjaśniony. Teraz udało się go poznać, a nawet odkryć nowe, dotychczas nieprzewidziane zależności.

– Stworzyłem nowy model matematyczny przełącznika genetycznego, czyli mechanizmu umożliwiającego komórce biologicznej przebywanie w jednym z dwóch stanów: w pierwszym w komórce jest dużo białek jednego rodzaju, hamujących produkcję białek drugiego rodzaju, a w drugim jest na odwrót– mówi Michał Ciach, zdobywca Srebrnego Medalu Chemii, autor pracy „Przełącznik genetyczny w ujęciu teorii gier ewolucyjnych”. – Dotychczasowe równania opisujące takie przełączniki były bardzo skomplikowane i można je było rozwiązywać tylko numerycznie. Dzięki użyciu teorii gier ewolucyjnych, zajmującej się badaniem populacji oddziałujących ze sobą agentów, teraz przełącznik można opisać jednym stosunkowo prostym wzorem.

– W swojej pracy badałem specyficzne oddziaływanie dwóch białek telomerowych z telomerowymi zakończeniami DNA – wyjaśnia Miłosz Wieczór, który otrzymał Brązowy Medal Chemii za pracę „A Molecular Dynamics analysis of TRF1/TRF2 mechanisms of sequence recognition and DNA binding”. – Udało mi się ustalić mechanizm tego oddziaływania i pomyślnie skonfrontować go z dostępnymi danymi eksperymentalnymi, a także zaproponować odmianę mechanizmu, którą prawdopodobnie da się uogólnić na inne typy oddziaływań białko-DNA.

Kolejna edycja Złotego Medalu Chemii rozpocznie się wiosną przyszłego roku. Szczegóły dotyczące konkursu, w tym jego harmonogram i regulamin, są dostępne na stronie internetowej www.zlotymedalchemii.pl.

Jan Żukowski