Od Skłodowskiej do Wielkiego Zderzacza Hadronów
Na stronie internetowej www.pora.edu.pl projektu Fundacji Uniwersytetu Warszawskiego można obejrzeć i wysłuchać osiem wykładów popularnonaukowych przygotowanych przez profesorów Wydziału Fizyki UW (FUW) oraz zaproszonego gościa. Są one poświęcone szeroko rozumianemu dziedzictwu Marii Skłodowskiej– Curie. Historia rozpoczyna się w dziewiętnastowiecznej Warszawie, a kończy współcześnie w laboratoriach Wielkiego Zderzacza Hadronów pod Genewą.
Cykl otwiera pełen pasji wykład prof. Andrzeja Kajetana Wróblewskiego Wielkość Marii Skłodowskiej– Curie. Prezentacja – pełna anegdot, ciekawostek historycznych i osobistych refleksji, a jednocześnie twardo osadzona na faktach, datach i dokumentach pieczołowicie zebranych przez znakomitego fizyka i badacza historii nauki – nie pozostawia cienia wątpliwości, że Maria Skłodowska nieprzypadkowo otrzymała dwie nagrody Nobla.
Pięknym uzupełnieniem obrazu nakreślonego przez fizyka jest wykład Chemia polonu i radu, który gościnnie przygotował prof. Bogdan Skwarzec z Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego.
Zjawisko promieniotwórczości wykazywanej przez niektóre substancje było głównym motywem badań Marii Skłodowskiej– Curie. O tym jak to się dzieje, jak dziś rozumiemy procesy zachodzące w jądrach atomowych i o tym, że w mikroświecie wciąż odkrywamy nowe zjawiska, opowiada prof. Zenon Janas w wykładzie Promieniotwórczość na granicy świata jąder atomowych.
Promieniowanie jądrowe wykorzystujemy dziś do wielu celów praktycznych – m.in. w medycynie. Tu także Skłodowska ma wielkie zasługi. Dała też swój osobisty przykład zaangażowania w czasie Pierwszej Wojny Światowej. O Promieniach, które leczą – przede wszystkim dziś – opowiada w swoim wykładzie prof. Zygmunt Szefliński.
Różnorodność otaczającego nas świata i zjawisk w nim zachodzących może zadziwiać. O tym Skąd się biorą pierwiastki, dzięki którym świat jest tak piękny i różnorodny, opowiada wykład prof. Marka Demiańskiego. Natomiast do sięgnięcia myślą i eksperymentem jeszcze głębiej w strukturę materii zachęca prof. Jacek Pawełczyk w wykładzie Nowa tablica Mendelejewa.
Dążenie do poznania najgłębiej ukrytych zagadek budowy materii, chęć znalezienia fundamentalnych „cegiełek” i praw, które każą im wiązać się ze sobą, kieruje badaczami, którzy stworzyli Wielki Zderzacz Hadronów LHC. Są wśród nich polscy fizycy i polskie instytucje naukowe. Liderem jednej z grup jest prof. Jan Królikowski. W swoim wykładzie nawiązującym również do badań samej Marii Skłodowskiej, pokazuje on czego i jak dzisiaj szukamy w najbardziej skomplikowanym urządzeniu badawczym na Ziemi.
Produkcja nowych cząstek w LHC, przemiany jądrowe, energia wyzwalana z promieniowaniem… to wszystko procesy, które zachodzą w myśl słynnego wzoru Einsteina E = mc2. O tym wzorze, kluczowym dla zrozumienia przemian zachodzących w mikroświecie, wzorze odkrytym w czasach, w których swoich odkryć dokonywała także Maria Skłodowska– Curie, opowiada wykład prof. Krzysztofa A. Meissnera z Narodowego Centrum Badań Jądrowych i FUW.
Wszystkie udostępnione wykłady zostały przygotowane i zarejestrowane w ramach realizowanego pod koniec 2011 r. projektu edukacyjnego „Na wiedzę zawsze jest PoRa”. Zaprezentowano je uczniom i pasjonatom nauki w salach Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego i w Starej Bibliotece UW. Projekt był prowadzony przez Fundację Uniwersytetu Warszawskiego siłami Wydziałów Fizyki i Chemii UW dzięki środkom Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Marek Pawłowski