Fizycy podsumowują

W Narodowym Laboratorium Technologii Kwantowych, największym konsorcjum polskich instytucji naukowych zajmujących się badaniami z zakresu fizyki, dobiega końca realizacja projektu o tej samej nazwie. Dzięki wyposażeniu laboratoriów w nowoczesną aparaturę badawczą i wypracowanym metodom współpracy polscy fizycy mają zagwarantowaną możliwość prowadzenia badań z zakresu technologii kwantowych na światowym poziomie.

Ośrodki naukowe zgrupowane w ramach Narodowego Laboratorium Technologii Kwantowych prowadzą badania nad fundamentalnymi zagadnieniami z zakresu mechaniki kwantowej, co w przyszłości pozwoli opracować technologie przydatne w praktyce. Część badań dotyczy m.in. wykorzystania efektów kwantowych do tworzenia kluczy kryptograficznych. W przyszłości technologie te będzie można wykorzystać do przesyłania danych w sposób całkowicie wykluczający możliwość podsłuchu, na przykład przy internetowych transakcjach z użyciem konta bankowego. Aby prace badawczo-rozwojowe były możliwe, w ramach konsorcjum NLTK zrealizowano projekt o tej samej nazwie, którego celem było zapewnienie polskim naukowcom zaplecza sprzętowego pozwalającego na prowadzenie badań na poziomie światowym.

Projekt Narodowego Laboratorium Technologii Kwantowych i związane z nim konsorcjum powstały w połowie 2008 roku. W skład konsorcjum wchodzą: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński, Politechnika Wrocławska, Instytut Fizyki PAN, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu z utworzonym w 2001 roku Krajowym Laboratorium Fizyki Atomowej i Optycznej KL FAMO, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Łódzki i Centrum Fizyki Teoretycznej PAN. – W polskiej fizyce tak duże konsorcjum pojawiło się po raz pierwszy. Musieliśmy wypracować odpowiednie schematy współpracy. Nie było to proste zadanie, ponieważ nasze ośrodki członkowskie są rozproszone po całym kraju – podkreśla koordynator przedsięwzięcia, prof. dr hab. Czesław Radzewicz z Wydziału Fizyki UW.

W pięciu spośród ośmiu instytucji tworzących konsorcjum NLTK (UW, PWr, IF PAN, UMK, UJ) realizowano projekt Narodowe Laboratorium Technologii Kwantowych. Jego celem było wyposażenie członków konsorcjum w sprzęt niezbędny do prowadzenia wspólnych badań naukowych oraz prac badawczo-rozwojowych na światowym poziomie w zakresie technologii kwantowych, w tym informatyki kwantowej, inżynierii kwantowej oraz dziedzin pokrewnych. W ramach projektu NLTK zakupiono 370 sztuk aparatury badawczej, utworzono cztery nowe pracownie  i laboratoria oraz zmodernizowano 15 innych, łącznie na czterech uczelniach wyższych i w jednym instytucie PAN. Całkowita wartość projektu, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013, wyniosła 47,6 mln złotych.

Dzięki działalności NLTK Polska będzie dysponowała potencjałem ludzkim wystarczającym do efektywnej absorpcji najnowszych rozwiązań z zakresu technologii kwantowych, a także dobrym zapleczem sprzętowym do tworzenia takich technologii na terenie kraju.

„Jakość wykładów i badań zaprezentowanych na konferencji podsumowującej realizację projektu odpowiada ścisłej czołówce polskiej i przynajmniej dobrej średniej europejskiej” – mówi prof. Radzewicz. Wśród naukowców zaangażowanych w badania w ramach Narodowego Laboratorium Technologii Kwantowych znajduje się m.in. laureat Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w obszarze nauk ścisłych prof. dr hab. Ryszard Horodecki z Instytutu Fizyki Teoretycznej i Astrofizyki UG oraz wielu laureatów Programu TEAM, m.in. prof. dr hab. Wojciech Gawlik z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ, dr hab. Konrad Banaszek z Wydziału Fizyki UW i dr hab. Roman Ciuryło z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK.

– Sukcesy naukowców działających w ramach NLTK, a przede wszystkim wyniki ich badań, pokazują, że pieniądze z projektu zainwestowano w rzeczywiście dobre grupy badawcze – podsumowuje prof. Radzewicz.

Po zakończeniu projektu POIG konsorcjum NLTK będzie działało przez przynajmniej pięć kolejnych lat. W tym czasie jego zadaniem będzie zapewnienie, aby zakupiona aparatura naukowa była efektywnie wykorzystywana do osiągania najwyższej jakości rezultatów naukowych.

NLTK okazało się przedsięwzięciem tak udanym, że wśród 33 projektów badawczych wymienionych w Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej (PMDIB), opublikowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, znalazł się jego następca: Narodowe Laboratorium Fotoniki i Technologii Kwantowych składające się z aż 18 ośrodków naukowych, z których 2/3 obecnie wchodzi w skład NLTK.

Polska Mapa Drogowa Infrastruktury Badawczej jest pierwszym dalekosiężnym planem rozwoju naukowego kraju. Została opracowana przez MNiSW na wzór słynnej mapy drogowej dla Europy przygotowanej przez Europejskie Forum Strategiczne Infrastruktur Badawczych ESFRI. Polska Mapa Drogowa obejmuje 33 priorytetowe projekty naukowe o fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju intelektualnego i przemysłowego kraju. Oprócz Narodowego Laboratorium Fotoniki i Technologii Kwantowych wśród projektów dotyczących nauk podstawowych i interdyscyplinarnych znajduje się m.in. budowa dużych instrumentów badawczych (w tym 90-metrowego radioteleskopu w ramach Narodowego Centrum Radioastronomii) oraz uczestnictwo w przedsięwzięciach europejskich (m.in. w budowie europejskiego lasera na swobodnych XFEL).

NLTK