Polacy w Cuius Regio
Przed wiekami Śląsk i Opolszczyzna (a w jej składzie dzisiejszy Górny Śląsk) były dwiema odrębnymi ziemiami, z trudem łączonymi w jeden region. Zjednoczone przez Habsburgów i Hohenzollernów rozpadły się po 1921 r., ale też nie połączyły po 1945 r. Co decyduje, że Śląsk, który sięgał kiedyś od Opawy po Zieloną Górę, dziś w Polsce najczęściej kojarzony jest ze Śląskiem Górnym, w Niemczech – z Wrocławiem i Opolem, a w Czechach – z Opawą? Czy wspólna przeszłość tych terenów może prowadzić do powstania wspólnoty regionalnej? Na ile zachodzące tu procesy są podobne do tych, które miały miejsce w całej Europie od XII do XIX w.? – to tylko część pytań, na które dr Lucyna Harc, dr hab. Przemysław Wiszewski i prof. Rościsław Żerelik z Uniwersytetu Wrocławskiego będą poszukiwać odpowiedzi razem z zaproszonymi do współpracy kolegami z innych polskich uczelni, a także z Czech i Niemiec.
Historycy z UWr są obecnie jedynym polskim zespołem humanistycznym prowadzącym własny projekt badawczy w programie Europejskiej Fundacji Naukowej CURE - Cuius Regio. An analysis of the cohesive and disruptive forces destining the attachment of (groups of) persons to and the cohesion within regions as a historical phenomenon. Badacze z Czech, Danii, Estonii, Holandii, Polski, Portugalii, Rumunii i Hiszpanii (współpraca) zajmą się ośmioma europejskimi regionami różniącymi się wielkością, położeniem geograficznym, specyfiką narodowościową i społeczną oraz losami politycznymi. Na tych przykładach prześledzą, jakie czynniki sprzyjały utrwalaniu się wspólnot terytorialnych, a jakie powodowały ich dezintegrację. Wybrane regiony to: Śląsk, Guelders-Nadrenia, kraje Korony Czeskiej, Katalonia, Liwonia (Inflanty), Schleswig-Holstein i Transylwania. Uczeni zastosują osiągnięcia współczesnej socjologii i geografii humanistycznej do badań nad minionymi społeczeństwami.
– Odrębność ośrodka władzy jest jednym z najważniejszych czynników sprzyjających powstaniu regionu. Czyj jednak jest ukształtowany przez odrębność władzy region: mieszkańców, odczuwających przynależność do pewnej wspólnoty terytorialnej, czy ludzi władzy, kreujących regiony środkami administracyjnymi? – pyta Przemysław Wiszewski. Wrocławscy historycy zorganizują grupy badawcze, które zajmą się m.in. prześledzeniem relacji między różnymi wspólnotami mieszkającymi na terenie historycznego Śląska i ich stosunkami z sąsiadami spoza regionu. Naukowcy będą analizować realia prawne i aktywność gospodarczą w regionie, kwestie wyznaniowe, podobieństwa i różnice w stylu życia, wyobrażenia poszczególnych wspólnot o przeszłości i teraźniejszości regionu. Zastanowią się, jakie czynniki sprawiały, że poczucie śląskiej odrębności mogło współistnieć z ideologiami państwowymi.
– Badania dotyczące Śląska obejmą nie tylko średniowiecze i czasy nowożytne, jak założyła to większość zespołów realizujących program Cuius Regio, ale także okres do 1945 roku i współczesność – od zakończenia II wojny światowej do dziś – mówi Wiszewski.
Pierwsze spotkanie „śląskiego” zespołu w międzynarodowym składzie odbyło się w lutym. Badania potrwają do drugiej połowy 2013 r. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznało na ich prowadzenie ponad 850 tys. zł.
Istniejąca od 1974 European Scientific Foundation skupia instytucje naukowe z 30 krajów. Jej celem jest promowanie najwartościowszych europejskich przedsięwzięć naukowych.
MPL